To tylko dzieci. Narodziny dobra i zła

Autor: Paul Bloom

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Tłumaczenie: Ewa Wojtych
  Tytuł oryginału: Just Babies: The Origins of Good and Evil
  Wydawnictwo: Smak Słowa
  Data wydania: 2015
  ISBN9788364846304
  
• Wydanie: papierowe
  Oprawa: miękka
  Liczba stron: 256

Wybitny psycholog poznawczy Paul Bloom twierdzi, że zdolność do odróżniania dobra i zła jest w człowieku głęboko zakodowana.
Przez wieki, od Johna Locke’a po Zygmunta Freuda, filozofowie i psychologowie uważali, że pod względem moralnym człowiek przychodzi na świat jako tabula rasa, niezapisana tablica. Wielu z nas zakłada, że dzieci są z natury egoistyczne, a rolą społeczeństwa – zwłaszcza rodziców – jest przekształcenie tych małych socjopatów w istoty cywilizowane.
Tymczasem Paul Bloom przekonuje, że poczucie moralności towarzyszy nam już od najwcześniejszego dzieciństwa. Powołując się na przełomowe badania prowadzone na Uniwersytecie Yale, wykazuje, że niemowlęta, zanim jeszcze zaczną mówić czy chodzić, oceniają postępowanie innych jako dobre lub złe, odczuwają empatię, okazują współczucie, pocieszają strapionych, a także mają elementarne poczucie sprawiedliwości.
W swych rozważaniach nad moralnością dzieci i dorosłych autor odrzuca modny dziś pogląd, że odpowiedzialnością za wybory moralne możemy obciążyć instynktowne odczucia czy nieświadome uprzedzenia. Według Blooma rozumowi zawdzięczamy nie tylko wspaniałe odkrycia naukowe; w obszarze moralności postęp również odbywa się dzięki wykorzystaniu rozsądku i myślenia (zrozumieliśmy na przykład, że niewolnictwo jest niesprawiedliwe). Współczucie, wyobraźnia i niebywała zdolność do racjonalnego myślenia pozwalają nam wykroczyć poza prymitywne poczucie moralności, z którym przychodzimy na świat, i stać się czymś więcej niż małymi dziećmi.
Ta porywająca, błyskotliwa i wnikliwa książka oferuje zupełnie nowe spojrzenie na naszą moralność.z opisu wydawnictwa

Czy moralność jest wrodzona? Dlaczego czasem zachowujemy się niemoralnie? Dlaczego chętnie pomagamy niektórym ludziom, podczas gdy inni napawają nas odrazą? Jedni uważają, że udzielenie odpowiedzi na te i inne pytania dotyczące moralności leży w gestii teologów, inni twierdzą, że jest to zadanie dla filozofów czy pisarzy. Czego na temat moralności możemy dowiedzieć się od niemowląt – istot, które nie tylko nie potrafią odpowiedzieć na jakiekolwiek pytanie, ale nie są nawet zdolne do kontrolowania własnych ruchów? Autor książki “To tylko dzieci” przekonuje, że całkiem sporo. Powołując się na wyniki niezwykle pomysłowych badań, prowadzonych w Yale Infant Cognition Center, przekonuje, że zmysł moralny jest elementem naszego biologicznego wyposażenia. W przedstawionych w książce badaniach przyglądano się jednym z nielicznych ruchów, które niemowlęta są w stanie kontrolować – ruchom oczu. Obserwacja tego, na jakich przedmiotach niemowlę skupiało się podczas obserwacji prostej scenki z udziałem “dobrych” i “złych” pacynek, pozwoliła członkom zespołu badawczego zajrzeć do wnętrza dziecięcego umysłu. Wyniki badań sugerują, że już bardzo małe dzieci odróżniają dobre uczynki od złych, wykazują skłonność do empatii i współczucia, a także mają elementarne poczucie sprawiedliwości i prawości. Jednak Bloom pokazuje również ciemną stronę ludzkiej natury, tłumaczy, dlaczego czasem bywamy nietolerancyjni i małostkowi, a w skrajnych wypadkach skłonni do niewyobrażalnego okrucieństwa.

“To tylko dzieci” to wartościowa, bardzo dobrze przetłumaczona i ładnie wydana książka, dotykająca fundamentalnych zagadnień związanych z moralnością. Autor prezentuje treści w urzekający sposób – lekki, zrozumiały, a zarazem merytoryczny, zręcznie poruszając się po zagadnieniach filozoficznych, socjologicznych oraz ewolucyjnych. Płynnie przechodzi od prezentacji myśli Adama Smitha, przez Darwina, aż do znanego komika Louisa C.K. Obok wyników badań, autor umieszcza doniesienia medialne oraz anegdoty z własnego życia. Barwny sposób narracji sprawia, że książkę czyta się z nieustającym zaciekawieniem. Bloom w jasny sposób tłumaczy zawiłe zagadnienia psychologiczne, sprawiając, że są one łatwe dla zrozumienia nawet dla osób, które nigdy wcześniej nie zetknęły się z metodologią badań psychologicznych. Z książki uderza niesamowita pomysłowość badaczy, którzy mając do dyspozycji bardzo proste miary, byli w stanie zaprojektować eksperymenty pozwalające na wyciągnięcie daleko idących wniosków na temat moralności maluchów. Co ważne, autor nie przedstawia wyników badań jako jednoznacznie popierających stawiane przez niego hipotezy. Tam, gdzie jest to konieczne, wskazuje ograniczenia stosowanej metodologii oraz alternatywne interpretacje wyników.

Mimo, że opisy eksperymentów z udziałem małych dzieci stanowią większą część publikacji, nie jest to książka traktująca jedynie o moralności najmłodszych. To książka o naturze ludzkiej, osadzona w szerokim kontekście: historycznym, ewolucyjnym, kulturowym. Pozwala ona zrozumieć ewolucyjne uwarunkowania moralności, wyjaśnić, dlaczego ludzie są skłonni zarówno do bezinteresownego niesienia pomocy jak i dokonywania niewyobrażalnych aktów okrucieństwa. Przede wszystkim jest to jednak to opowieść o tym, w jaki sposób dzięki empatii, współczuciu i inteligencji możemy wyrosnąć ponad tę podstawową “dziecięcą” moralność i stać się prawdziwie dobrymi ludźmi.

———————-

O autorze

Paul Bloom jest profesorem psychologii Uniwersytetu Yale. W swojej pracy zajmuje się zgłębianiem najbardziej zagadkowych aspektów natury ludzkiej – przyjemności, moralności, religii. Pracuje w Yale Infant Cognition Center – ośrodku zajmującym się badaniem tego, w jaki sposób małe dzieci rozumują i jak poznają świat. Był wielokrotnie nagradzany za swoją działalność badawczą, a prowadzony przez niego kurs z wprowadzenia do psychologii (dostępny również online) jest uwielbiany przez studentów z całego świata. Poza pracą badawczą zajmuje się popularyzacją nauki. Regularnie publikuje na łamach m.in. The New York Times Magazine, The New Yorker, The Atlantic.