Autor: praca zbiorowa, redakcja: Kamila Wielebska i Kuba Mikruda
-
Seria/cykl wydawniczy: Linia Filmowa
Wydawnictwo: ha!art
Data wydania: 2010
ISBN 9788361407911
-
Wydanie: papierowe
Oprawa: miękka ze skrzydełkami
Liczba stron: 464
Książka Dzieje grzechu stanowi bezcenny przewodnik po surrealistycznej terra incognita, której zarysy autorzy zbioru rozpoznają w filmach Wojciecha Jerzego Hasa, Waleriana Borowczyka, Andrzeja Żuławskiego, Romana Polańskiego, Jana Lenicy, Piotra Szulkina, Grzegorza Królikiewicza, Lecha Majewskiego, Tadeusza Konwickiego i innych twórców. Redaktorzy książki wraz z zaproszonymi autorami podjęli się próby zrekonstruowania tradycji surrealistycznej w kinie polskim. Czy tradycja surrealistyczna może stać się główną, „dobrze obecną” i inspirującą alternatywą wobec filmowego realizmu w rodzimej kinematografii? Na czym polega specyfika „polskiego surrealizmu”? Jak sytuować surrealizm polski w szerszym kontekście kulturowym i społeczno-politycznym — wobec sinej tradycji romantycznej, socrealizmu i katolicyzmu? Co łączy surrealizm w sztukach plastycznych z jego ekranowymi manifestacjami? Oto niektóre z pytań, jakie stawiają sobie autorzy zbioru.
ha!art, http://www.ha.art.pl/
Pierwszą rzeczą, na którą należy zwrócić uwagę, jest dwujęzyczność książki. Część napisana po polsku stanowi jedynie 232 strony, drugie tyle zajmują te same teksty przetłumaczone na język angielski. Jednak nawet połowa objętości książki wystarczyła do przybliżenia najważniejszych problemów badawczych i udowodnienia, że surrealizm był ważnym motywem nie tylko w twórczości polskich emigrantów, takich jak Andrzej Żuławski czy Walerian Borowczyk, ale także reżyserów, którzy pozostali w kraju. Eseje składające się na tom Dzieje grzechu. Surrealizm w kinie polskim pozwalają się przyjrzeć kinowemu nadrealizmowi oraz pokazują jaki wpływ na sztukę ma historia, ustrój polityczny i biografia danego twórcy.
Zbiór otwierają teksty cenionych badaczy: Agnieszki Taborskiej, autorki jednego z najważniejszych kompendiów wiedzy na temat surrealizmu pt. Spiskowcy wyobraźni. Surrealizm oraz Marcina Giżyckiego, filmoznawcy, specjalizującego się przede wszystkim w historii filmu animowanego. Taborska omawia surrealistyczne tematy w twórczości Wojciecha Jerzego Hasa, zaś Giżycki zajmuje się popaździernikowym filmem eksperymentalnym i animowanym, porównując go z czeskim kinem sprzed praskiej wiosny. Oba eseje, tradycyjne w formie, zapoznają czytelnika z najważniejszymi pojęciami surrealizmu i pozwalają bardziej świadomie zapoznać się z kolejnymi tematami.
Wśród pozostałych autorów znajdują się równie cenieni krytycy, m.in. Kamila Wielebska, Jakub Majmurek czy Kuba Mikruda. Szczęśliwie dla różnorodności zbioru, tematem zajęli się nie tylko polscy badacze, ale także zagraniczni filmoznawcy: Jonathan L. Owen, Daniel Bird i Michael O’Pray.
Wątkami, które powracają w kolejnych esejach jest kino tworzone przez polskich twórców na emigracji, gdzie obok wymienionych już autorów, pojawiają się jeszcze Roman Polański i Jerzy Skolimowski. Często cytowana jest też myśl Tadeusza Kantora, który twierdził, że w Polsce nie było ruchu surrealistycznego, gdyż panował katolicyzm. Choć niektórzy autorzy podtrzymują zdanie Kantora, sprzeciwia mu się stanowczo Micheal O’Pray. Dlaczego? Polecam przeczytanie jego eseju, w którym odwołuje się do psychoanalizy spod znaku Jacquesa Lacana. Obok psychoanalizy, omawianej też przez Mikrudę, w kontekście surrealizmu często pojawia się też romantyzm. Odpowiedzi na pytania, co wspólnego ma polski surrealizm z romantyzmem, a także jak wygląda nadrealizm w kinie polskim po 1989 roku i czy w Psach można doszukać się bretonowskiego amour fou, musicie sami poszukać w tym wydanym przez ha!art zbiorze. I choć Dzieje grzechu. Surrealizm w kinie polskim mogą rozczarować znawców tematu, dla laików będą naprawdę przydatnym podręcznikiem, przybliżającym ważne pojęcia i skłaniającym do dalszych poszukiwań.
