Autor: Kirsten E. Shepherd-Barr
-
Tłumaczenie: Monika Sosnowska
Tytuł oryginału: Modern Drama: A Very Short Introduction
Seria/cykl wydawniczy: Krótkie Wprowadzenie
Wydawnictwo: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Data wydania: 2018
ISBN: 978-83-8088-861-6
- Wydanie: papierowe
Oprawa: miękka
Liczba stron: 162
Dramat współczesny to przystępne omówienie rozwoju dramatu i teatru od 1880 roku. Jak na rozwój dramatu wpłynęli Ibsen, Beckett, Grotowski? Co osiągnęli wielcy eksperymentatorzy? Jakie tematy oburzały widzów?Kirsten E. Shepherd-Barr pokazuje najważniejsze przemiany, jakie zaszły w nowoczesnej dramaturgii, od wczesnego modernizmu przez czasy powojenne aż do odkryć i przełomów ostatnich lat.Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, https://wydawnictwo.uni.lodz.pl/produkt/dramat-wspolczesny/
Dramat współczesny, jak wszystko co w sztuce zyskało epitet „współczesny”, rozwijał (rozwija) się pod znakiem antagonizmów i oderwania od tradycji. I nie chodzi jedynie o zerwanie z dominującą dotychczas poetyką, tematyką czy też stylem gry aktorskiej. Dramat współczesny oznacza również awangardę w rozwiązaniach scenograficznych; rozwój techniki pozwolił na efektywne wykorzystanie sztucznego światła oraz nagłośnienia. Zmianie uległ również sam sposób myślenia o teatrze.
Dramat współczesny to kolejna pozycja w serii „Krótkie wprowadzenie” redagowanej przez Uniwersytet Łódzki. Sama seria jest cyklem dosyć interdyscyplinarnym, ponieważ do tej pory ukazały się książki m.in. na temat Protestantyzmu, genów, Teorii gier, reklamie. Autorką tej książki jest Kristen Shepherd-Barr, profesor teatrologii, autorka wielu artykułów o współczesnym teatrze. Tłumaczką natomiast jest Monika Sosnowska, adiunkt w Katedrze Studiów Brytyjskich i Krajów Wspólnoty Brytyjskiej UŁ.
Na początek przywołam kilka ustaleń wstępnych zawartych w książce. Przede wszystkim badaczka w swojej pracy nie wychodzi poza nasz, zachodni krąg kulturowy, pozostając przy teatrze europejskim i amerykańskim. Autorka umownie definiuje też „współczesność” jako okres w dziejach sztuki, który rozpoczął się w 1880 roku i trwa do dzisiaj. Zgodnie z jej relacją, w latach 1880 – 1900 zaszło wiele zmian, które można nazwać przełomem, ponieważ pojawiły się wówczas nowe koncepcje dramatu oraz zmianie uległy praktyki dramatopisarskie, które już nie tyle zapowiadały nowy nurt w sztuce, co odważnie i bez resentymentów je wprowadzały do świata teatru.
W książce Dramat współczesny narracja toczy się wokół przedstawień, które z jakiegoś powodu okazały się przełomowe, a później reprezentatywne dla danego nurtu bądź dramatu jako całości. Shepherd-Barr podzieliła swoją pracę na rozdziały obejmujące po dwie dekady, przywołując w kolejnych rozdziałach najważniejsze utwory dramatyczne, postępujące przemiany instytucjonalne (cezurą w dziejach teatru jest na przykład pojawienie się reżysera, którego obecność dzisiaj jest oczywista) i techniczne.
W swojej książce Shepherd-Barr za punkt wyjścia obiera tezę, że współczesny dramat powstał w wyniku rozbicia dramatu jako medium, dziedziny sztuki i nośnikowi znaczeń, aby następnie poskładać go z powrotem w całość, całość odrębną jednak od jej tradycyjnych form i idei. Odrzucenie tradycji, wędrowanie w stronę skrajności to początek tego procesu. Nie bez powodu pierwszy rozdział zaczyna się od przywołania twórczości Ibsena, który w swojej działalności zwrócił się w stronę formy prozatorskiej, jak również ku temu, co prozaiczne, przyziemne, tematy najzwyklejsze ze zwykłych, aby maksymalnie zbliżyć się do tego, co najbardziej „ludzkie” w ludziach. Teatr zmierzał konsekwencję w stronę teatru epickiego, oddalając się od teatru dramatycznego. Jedną z konsekwencji było też to, że teatr zaczął podejmować tematy do tej pory nie podejmowane przez sztukę. Dzieciobójstwo, choroby weneryczne, związki kazirodcze itd. Nie można także pominąć tego, że teatr zabierał głos w najistotniejszych przemianach społecznych, upominając się o prawo do głosowania dla kobiet, występował przeciw rasizmowi i uprzedzeniom.
Książka stanowi bardzo dobre wprowadzenie do problematyki współczesnego teatru dramatycznego. Autorka porusza się wokół najważniejszych zagadnień, a dla jej rozważań podstawę stanowią najważniejsze przedstawienia, ilustrujące kształt teatru. Z uwagi na fakt, iż jest to raczej swego rodzaju vademecum najważniejszych informacji, aniżeli podręcznik akademicki, nie należy się spodziewać dogłębnych analiz poszczególnych utworów, przedstawień teatralnych czy też teorii. Charakterystyczna dla tej książki jest raczej pewna skrótowość – czego nie należy utożsamiać z powierzchownością – polegająca na wyodrębnieniu tego, co najistotniejsze dla opisywanej problematyki; przywołaniu konkretnego przedstawienia, krótkim sprecyzowaniu jego problematyki (zarówno jeśli chodzi o treść samą w sobie, jak też jej oddziaływanie na publiczność i społeczeństwo) i wyjaśnieniu, dlaczego było ono tak bardzo istotne dla dalszych przemian tej dziedziny sztuki. Co szczególnie ważne, jednymi z najistotniejszych wątków są te, w których autorka omawia teorie Zoli i Stanisławskiego, następnie Artauda i Brechta oraz Schechnera i Grotowskiego, ponieważ zmieniły one na zawsze oblicze teatru, a ich wpływ nie słabnie aż do dzisiaj.
Dramat współczesny autorstwa Shepherd-Barr jest pozycją o tyle ciekawą i cenną, że przybliża cały proces przemian, który zachodził powoli, ale konsekwentnie w teatrze i ostatecznie ukształtował teatr takim, jakim znamy go dzisiaj. Stanowi wiwisekcję tego procesu – autorka sama porównuje ten proces do ściągania poszczególnych warstw jak w analizie geologicznej. Jako taka książka spełnia swoją rolę doskonale.
