Autor: Roger Moorhouse
-
Wydawnictwo: Znak Horyzont
Tłumaczenie: Roman Sidorski
Data wydania: 2018
ISBN 978-83-240-5467-1
-
Wydanie: papierowe
Oprawa: twarda
Liczba stron: 304
Symbole żadnego współczesnego ruchu politycznego i żadnego dyktatora nie mogą konkurować pod względem rozpoznawalności z symbolami propagandy Führera i nazistowskich Niemiec.
Wspomnienie Trzeciej Rzeszy przywołuje na myśl obrazy kolumn SS maszerujących defiladowym krokiem, wszechobecną swastykę, nurkujące stuki czy rozległe obozy koncentracyjne. Naziści dobrze wiedzieli, że otoczenie i przedmioty codziennego użytku mają moc kształtowania myśli. Flagi na ulicach, stadion narodowy, samochód marki Volkswagen Garbus – wszystko mogło się stać kanałem przekazywania ideologii. Było też codziennością milionów zwykłych ludzi, która została uchwycona przez Moorhouse’a.
Wywołujące grozę militaria i pozornie niewinne przedmioty codziennego użytku stały się pretekstem do opowiedzenia historii jednego z najbardziej zbrodniczych państw świata. Czym bawiły się dzieci w nazistowskich Niemczech? Co oznaczał plakat informujący o niewłaściwym zaciemnieniu domu? Autor oferuje unikalne spojrzenie na życie w hitlerowskich Niemczech.
Wydawnictwo Znak, https://www.znak.com.pl
Oryginalny pomysł brytyjskiego historyka, aby przedstawić historię Trzeciej Rzeszy za pomocą stu przedmiotów kojarzących się z nazizmem, zasługuje na uznanie i wyróżnienie. Dobór przedmiotów wydaje się być jak najbardziej trafny. Ich opis, charakterystyka, interpretacja również. Czy zatem jest to książka doskonała?
Każdy z przedmiotów związanych z Trzecią Rzeszą, przedstawionych w książce przez Moorhouse’a jest związany z szerszą historią, czy wydarzeniem. Jest umiejscowiony w szerszym, historycznym kontekście. O tym tle historycznym pisze autor poświęcając mu dużo uwagi podczas opisywania każdego z przedmiotów. Dzięki temu, przedstawiane w książce przedmioty i rzeczy nie pozostają tylko wytworami ludzkich rąk, ale „opowiadają swoją historię”, przekazują czytelnikowi wiedzę na temat historii Trzeciej Rzeszy. Każdy z nich to część tej historii. Za tymi przedmiotami stała bowiem radość, uśmiech i szczęście ludzi, jak i cierpienie, ból, strach i śmierć. Symbolizują one wszystko co ludzkie, poczynając od miłości, a kończąc na śmierci. Zdają się mówić do czytelnika starą łacińską sentencją: „nic co ludzkie, nie jest nam obce”. Wydawać się to może paradoksem, ironią historii, czy nawet czymś niezrozumiałym, nielogicznym, ale tak właśnie jest.
Za pomocą przedmiotów Moorhouse opowiada prawdziwą historię nazistów. Bo przecież historia ludzi to po części również historia ich rzeczy, ich materialnych wytworów. Często to właśnie one mówią więcej o ludziach niż oni sami są w stanie powiedzieć o sobie. Przedmioty opowiadają ludzką historię lepiej niż sami ludzie. Wiedzą to zwłaszcza archeolodzy i na to właśnie w swojej książce zwraca uwagę czytelnikowi brytyjski historyk.
Większość opisywanych przez autora przedmiotów jest związanych z najważniejszymi, przełomowymi momentami, bądź głównymi procesami i nurtami w historii Trzeciej Rzeszy. Niektóre z tych rzeczy „opowiadają” ciekawe i mało znane historie z czasów wojny. Wiążą się one z wydarzeniami bądź postaciami z wojennego punktu widzenia mało istotnymi, ale z punktu widzenia obywatela Rzeszy, znaczącymi i ważnymi np. kartki żywnościowe, plakaty propagandowe. Poszczególne przedmioty są punktem wyjścia do rozwinięcia szerszego, większego tematu lub zagadnienia łączącego się z opisywaną rzeczą np. plakat rekrutacyjny Waffen SS służy do przedstawienia krótkiej historii tej formacji wojskowej. W ten sposób, poznajemy we fragmentach, po kawałku, historię Trzeciej Rzeszy.
O większości przedmiotów autor pisze w interesujący sposób, często wspierając się anegdotami i ciekawostkami do tej pory mało lub wcale nieznanymi czytelnikom interesującym się Trzecią Rzeszą. Na pewno książka jest skarbnicą takich ciekawostek, encyklopedią interesujących faktów, związanych z nimi przedmiotów i rzeczy. To mały almanach wiedzy o nazistowskich Niemczech, ale czy coś ponad to, czy coś więcej? Na to pytanie musi odpowiedzieć sobie samodzielnie każdy z czytelników.
