Thomas Cromwell. Nieopowiedziana historia najwierniejszego sługi Henryka VIII

Autor: Tracy Borman 

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Wydawnictwo: Wydawnictwo Astra
  Seria wydawnicza:
  Data wydania: 2016
  ISBN: 9788365280121
  
• Wydanie: papierowe
  Oprawa: twarda
  Liczba stron: 480

Biografia autorstwa Tracy Borman ukazuje nie tylko makiawelicznego polityka, lecz także lojalnego sługę, wspaniałego przyjaciela i rewolucjonistę, który odmienił oblicze XVI-wiecznej Anglii. Thomas Cromwell był odpowiedzialny za kasatę zakonów w królestwie, zniszczenie kościołów i dzieł sztuki. Oskarżano go o zamordowanie Katarzyny Aragońskiej i skazanie Anny Boleyn. A jaka jest prawda? To historia najbardziej zaufanego doradcy Henryka VIII – prawnika, księgowego i najemnika, który obiecał uczynić angielskiego władcę najbogatszym monarchą w Europie. To dzieje syna prostego kowala, który wspiął się na szczyt politycznej kariery, by skończyć na szafocie.

„Czy poznanie prawdy o Cromwellu w ogóle jest możliwe? Od dawna wśród historyków panuje pogląd, że pokaźny zbiór listów Cromwella może jedynie służyć za punkt wyjścia do jego oceny jako osoby publicznej, a materiały na temat jego życia prywatnego, charakteru, przekonań i poglądów są w najlepszym razie fragmentaryczne. Tymczasem, przygotowując się do pisania biografii Cromwella, odkryłam, jak bardzo w tej kwestii się mylono. Gdy zestawimy fragmenty listów Cromwella, jego notatki i rachunki skonfiskowane przy aresztowaniu, zaczyna się rysować fascynujący i niesłychanie intymny portret najważniejszego ministra króla Henryka VIII”z opisu wydawcy

Kiedy Hilary Mantel napisała powieść o Thomasie Cromwellu, to jeden z krytyków (S. Greenblatt) przyrównał uczynienie go głównym bohaterem powieści o renesansowej Anglii do sytuacji, jakby opowiedzieć o okresie czystek stalinowskich z punktu widzenia Ławrientija Berii. Nie jest to do końca sprawiedliwe dla Thomasa Cromwella, ale pasuje do jego potocznego obrazu w literaturze. Nie dlatego, że nie miał on na sumieniu niewinnych ofiar. Polityka tamtych czasów w Anglii była bardzo okrutna i parodie sprawiedliwych procesów nie były wówczas czymś niezwykłym. Thomas Cromwell doświadczył tego zarówno jako kat jak i jako ofiara. Sam stał za doprowadzeniem do egzekucji niewinnych osób, sam też stracił życie pod pretekstem fałszywych oskarżeń. Był on postacią wybitną, która odmieniła los Anglii. Syn zwykłego kowala, za młodu podróżnik, awanturnik i samouk, miłośnik reformacji zrobił karierę dzięki kardynałowi Wolseyowi. Ten protegowany kardynała, przyczynił się do uczynienia Anglii krajem protestanckim. Po upadku Wolseya sprzymierzył się z Boleynami, później stał się ich wrogiem i doprowadził do upadku oraz śmierci Anny Boleyn i pokojowców Henryka VII, których wina nie polegała bynajmniej na zarzutach, które im postawiono. W tym celu sprzymierzył się z prokatolickimi konserwatystami, których częściowo później sam wysłał w ręce kata. Mimo zasług dla Henryka VIII w końcu sam został skazany na śmierć (bez procesu) i publicznie ścięty. Thomas Cromwell nie zdobył wykształcenia, ale zasłynął jako prawnik, był pierwszym politykiem angielskim, którego kariera rozwijała się dzięki obecności w parlamencie. Wszystko zawdzięczał nie urodzeniu, a swojej  inteligencji, charyzmie i pracowitości. Tego oczywiście szlachetnie urodzeni nigdy mu nie darowali. Dziś nie jest tak pamiętany jak Henryk VIII, Anna Boleyn, Jane Seymour, czy Catharina Howard lub Thomas Morus, ale to on likwidując klasztory, do których należało 40% ziemi w Anglii spowodował, że reformacja w Anglii mogła przetrwać perypetie małżeńskie Henryka VIII i związane z nimi wydarzenia i zmiany. Jak widać postać Cromwella jest fascynująca. To w sumie przykład tzw. kariery „od pucybuta do milionera”, który doprowadził do upadku wielu lepiej od niego urodzonych, potężnych person życia politycznego w Anglii Henryka VIII, a sam znalazł się na szczycie władzy. Człowieka pracowitego, pamiętającego o otrzymanej wcześniej pomocy, inteligentnego, który z całą bezwzględnością realizował tak polecenia króla, jak i wykańczał swoich przeciwników politycznych. Wreszcie to przykład kompetentnego ministra, którego zgubiła próba narzucenia królowi bardziej radykalnej linii religijnej i zły wybór królewskiej małżonki.

Od niedawna polski czytelnik może się cieszyć nową biografią Thomasa Cromwella. Jej autorką jest angielska historyczka Tracy Borman. Zdobyła ona doktorat w Hall University w 1997 roku. Następnie związana była z telewizją, ale pełniła również funkcję Głównego Kuratora w Historical Royal Palaces. Jest ona też autorką kilku książek historycznych. Tracy Borman jest nie tylko historyczką (choć nie jest związana z najbardziej prestiżowymi angielskimi uczelniami), ale też od lat jest związana z popularyzacją nauki i udziela się na tym polu.

Biografię Thomasa Cromwella czyta się bardzo dobrze. Jest napisana ciekawie. Jej autorka nie szuka taniej sensacji, najczęściej staje po stronie najbardziej racjonalnych hipotez (np. o okolicznościach aresztowania i stracenia Anny Boleyn). To ostatnie jest istotne bowiem popularyzatorzy często przekładają efektowność nad racjonalnością. Autorka w interesujący sposób opowiada o rywalizacji koterii na dworze Henryka VIII, gdzie ideologiczni przeciwnicy łączyli swoje siły w celu pozbycia się rywali, których poglądy winny predestynować do budowania sojuszu z jedną ze stron owego aliansu (np. sojusz zwolennika reformacji Cromwella z prokatolickimi konserwatystami takimi jak Carew, wymierzony w grupę skupioną wokół protestantki Anny Boleyn). Można jej zarzucić co najwyżej zbytnią sympatię to samego Thomasa Cromwella. Chociaż nawet tutaj nie próbuje ona usprawiedliwiać jego roli w rozprawie z markizem Exeter, czy rodziną de la Pole, których jedyną winą była królewska krew i konserwatywne poglądy. Tak więc książka Tracy Borman jest wartościowa i interesująca, pokazuje aktualny stan badań, na pewno można ją polecić czytelnikowi. Bardzo dobrze pokazuje także meandry angielskiej polityki omawianych w książce czasów. W tym miejscu można tylko pozazdrościć osobom, które interesują się Anglią epoki Plantagenetów i Tudorów. Ostatnio dzięki działalności Wydawnictwa Astra ukazuje się na polskim rynku wydawniczym wiele prac dotyczących historii średniowiecznej i renesansowej Anglii. Rola popularyzatorska tego wydawnictwa jest nieprzeciętna i zdecydowanie warta zauważenia.