Autor: Georges Mink
-
Tytuł oryginału: La Pologne au cœur de l’Europe. De 1914 à nos jours.
Tłumaczenie: Małgorzata Kozłowska
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie.
Data wydania: 2017
ISBN: 978-83-08-06421-4
- Wydanie: papierowe
Oprawa: twarda
Liczba stron: 636
Polska w sercu Europy to opowieść o naszej pamięci zbiorowej i XX-wiecznej historii Polski widzianej oczami francuskiego socjologa. Śledząc najważniejsze wydarzenia i malując portrety wybitnych postaci minionego stulecia, autor szuka odpowiedzi na pytanie, jak Polacy wykorzystują własną historię i jak oceniają swoją rolę na arenie europejskiej i światowej. Przedstawia przy tym główne narracje, jakie przez dziesięciolecia towarzyszyły polskiemu pamiętaniu i opowiadaniu historii: począwszy od narracji legionowej w I wojnie światowej, przez piłsudczykowską i narodową, socjalistyczną, komunistyczną, aż po dominujące współcześnie: patriotyczną z domieszką martyrologii i proeuropejsko-liberalną.z opisu wydawnictwa
Pamięć i historia to dwie różne sprawy, całkowicie odmienne sfery życia. O tym właśnie pisze francuski politolog i socjolog Georges Mink w swojej nowej książce pt. „Polska w sercu Europy”.
Wydawać by się mogło, że pamięć i historia to jedno i to samo. Ale nic bardziej mylnego. Są różne rodzaje pamięci i kształty historii. Są konflikty pamięci, o których pisze Mink, są także manipulacje pamięcią i próby jej zawłaszczania. Przykładem na to wszystko są dla autora…dzieje Polski.
Książka francuskiego badacza to synteza historii Polski od 1914 roku do czasów współczesnych, przekazana czytelnikowi w zrozumiały i jasny sposób, z zachowaniem chronologii zdarzeń. Autor przedstawia najważniejsze wydarzenia z historii Polski i węzłowe problemy, omawia je, przedstawia przyczyny i skutki zdarzeń, wyciąga wnioski i, co najważniejsze w tej pracy, odnosi fakty historyczne do czasów współczesnych, do bieżącej polityki. Wskazuje na jej związki z przeszłością i skutki, zarówno dla historii, jak i dla aktualnych wydarzeń. Tu właśnie pojawia się owa polityka historyczna i konflikty pamięci, które autor poddaje analizie.
Mink wielokrotnie wspomina na kartach swojej pracy o aktualnie rządzącej w Polsce partii i jej zwolennikach, zwłaszcza kiedy pisze o polityce historycznej i wspominanych powyżej konfliktach pamięci. Wskazuje na działania partii Kaczyńskiego ingerujące w przeszłość i próbujące wykorzystywać ją do bieżącej walki politycznej. Wskazuje też na próby podejmowane przez tę partię, aby wpłynąć na zmianę odbioru pewnych faktów historycznych przez społeczeństwo. Są to według niego próby manipulacji faktami historycznymi. Instytucją, która to czyni jest według Minka choćby Instytut Pamięci Narodowej, znajdujący się pod kontrolą władz centralnych.
Warto zaznaczyć, że w książce obok tekstu zasadniczego, znajdują się „dygresje”, czyli omówienia podstawowych pojęć, wydarzeń i procesów z zakresu poruszanych przez autora zagadnień. Wykład wsparty jest więc dodatkową „pomocą dydaktyczną” w formie rozbudowanych objaśnień, dotyczących głównego nurtu narracji. To niewątpliwie pomaga lepiej zrozumieć wywód autora.
Trzeba także stwierdzić, że Mink dokonał rzeczy trudnej – zainteresował czytelnika, z pozoru szkolną, encyklopedyczną wiedzą historyczną. Historia Polski piórem francuskiego naukowca jest bowiem naprawdę interesująca i wciągająca. Autor udowodnił swoje wyjątkowe umiejętności jako badacz przeszłości, a także jej popularyzator. Nie każdy zawodowy historyk to potrafi. Po lekturze książki Minka historia Polski XX wieku staje się jasna i zrozumiała, pozbawiona niedomówień, jest prostym, logicznym ciągiem przyczynowo-skutkowym. Autor świetnie tłumaczy skomplikowane relacje i układy społeczno-polityczne w samej Polsce oraz w Europie. Moim zdaniem to jedna z najlepiej napisanych książek na temat historii naszego kraju. A dokonał tego nie polski historyk, ale uczony francuski.
Przytaczając fakty autor pisze bez wywoływania kontrowersji, w wyważony sposób, tak aby przekazać fakty, a nie interpretować je w oparciu o własne przekonania. Opisując przeszłość zachowuje obiektywizm. Co innego, jeśli idzie o komentarz do wydarzeń współczesnych, które swoje odniesienia mają w historii, czy które do przeszłości nawiązują. Tutaj francuski badacz opowiada się wyraźnie przeciwko prawicowej wizji historii i teraźniejszości.
Warto także nadmienić, że w całej książce autor nie napisał ani jednego pochlebnego słowa o Jarosławie Kaczyńskim i jego partii oraz o wspomnianym powyżej IPN. Nie jest to chyba przypadek. Interesujące jest także to, że Mink krytycznie wyraża się o roli Kościoła polskiego po 1989 roku. Wielokrotnie przeciwstawia postawę Jana Pawła II i polskiego społeczeństwa Kościołowi instytucjonalnemu, zwłaszcza hierarchom obecnego kościoła i ich poglądom na sprawy społeczne i polityczne. I znów są to celne, rzeczowe i obiektywne uwagi. Czytając te książkę zdecydowanie można być pod wrażeniem wiedzy Minka na temat Polski i Polaków.
„Polska w sercu Europy” jest bez wątpienia lekturą pouczającą. Książka jest dowodem na to, że zachodni intelektualiści, a szerzej – społeczeństwa zachodniej Europy – wbrew pozorom, wiedzą bardzo dużo o historii Polski i aktualnej sytuacji w naszym kraju. Zachód wcale nie jest niedouczony w kwestii polskiej. Mink, i nie on jeden zresztą, świetnie orientuje się w zawiłościach, nie tylko polskiej historii, ale i naszej współczesności.
I na koniec smutna konstatacja. To, co pisze Mink czytają zapewne ludzie w całej Europie. Czytają o naszej historii i naszym kraju, to co widzi autor pracy. Możemy być dumni z wielu aspektów naszej historii opowiedzianej przez Minka, ale pewnych spraw możemy się wstydzić, bo są ku temu powody… Nie ukrywa ich francuski badacz, który jest do Polaków i ich historii nastawiony pozytywnie – w książce jest to widoczne. Pisze on z szacunkiem o naszej przeszłości, odnosi się do Polski i Polaków ze zrozumieniem. Z pewnością nie jest antypolski, ale nie jest też bezkrytycznie zauroczony naszą historią i krajem. Spokojnie wskazuje nam powody do dumy, ale i do wstydu. Czyni to w sposób delikatny, wyważony, z wyczuciem i kulturą. Warto się nad tą opinią pochylić…
