Panny z Wesela. Siostry Mikołajczykówny i ich świat

Autor: Monika Śliwińska 

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Wydawnictwo: Literackie
  Data wydania: 2021
  ISBN:  978-83-080-7304-9
  

• Wydanie: papierowe
  Oprawa: twarda
  Liczba stron: 662

Autorka biografii Wyspiańskiego powraca z nową opowieścią! Wesele w wersji herstory! Opowieść o Annie, Jadwidze i Marii Mikołajczykównach W chałupie Jacentego Mikołajczyka krytej strzechą, pod gruszą, na przyzbie, wśród ludowych wierzeń o południcach i diabłach na rozstaju, w świecie, w którym najpopularniejszymi lekarstwami były znak krzyża i wódka, dorastały trzy panny Mikołajczykówny uwiecznione w Weselu Wyspiańskiego. Anna została żoną malarza i polityka Włodzimierza Tetmajera, Jadwiga – Panna Młoda z Wesela – wyszła za Lucjana Rydla, a Maria była miłością życia zmarłego przedwcześnie malarza Ludwika de Laveaux uwiecznionego przez Wyspiańskiego jako Widmo. Monika Śliwińska w niesamowitej młodopolskiej herstory brawurowo opisuje życie córek bronowickiego chłopa portretowanych przez najwybitniejszych malarzy i literatów przełomu XIX i XX wieku. Z literackim rozmachem ukazuje czytelnikom świat dziewcząt przygotowywanych od najwcześniejszych lat do rezygnacji z niezależności i prawa do decydowania o sobie, ale również – przede wszystkim – świat kobiet, które w dorosłym życiu, w małżeństwach i zmiennych kolejach losu zachowały duchową niepodległość, mało tego – istotnie wpłynęły na życiorysy swoich mężów. Ślady Mikołajczykówien zachowały się w bogatej korespondencji, dokumentach państwowych i kościelnych, pamiętnikach, wspomnieniach, a przede wszystkim w niepublikowanych dotąd dokumentach z prywatnych archiwów potomków Lucjana Rydla i Włodzimierza Tetmajera. Monika Śliwińska wprowadza nas w losy bronowickich rodzin i kreśli portrety biograficzne trzech sióstr o wiele bardziej złożone, niż to wynika z zachowanej legendy.  z opisu wydawcy

W marcu 1901 roku w Teatrze Starym w Krakowie  wystawiono sztukę Stanisława Wyspiańskiego Wesele. Oczywiście głównymi bohaterami utworu są naród i narodowa kultura oraz realność możliwości współpracy dwóch warstw społecznych: chłopów i arystokracji, których łączyła polskość, a dzieliła przeszłość (rabacja). Do dziś powtarza się cytaty pochodzące z dramatu, takie jak „chińczyki trzymają się mocno”, czy „miałeś chamie złoty róg, ostał ci się ino sznur”.  Punktem wyjściem dla tego dramatu było rzeczywiste zawarcie małżeństwa przez Lucjana Rydla (Pan Młody) i Joannę Mikołajczykównę (Panna Młoda), które miało miejsce w podkrakowskich Bronowicach w listopadzie 1900 roku. Kilka lat wcześniej starsza siostra Joanny Anna (Gospodyni) wyszła za mąż za znanego malarza pochodzącego z krakowskiej elity Włodzimierza Tetmajera (Gospodarz). Co więcej, średnia z sióstr — Maria również była zaręczona z młodym, obiecującym i niestety przedwcześnie zmarłym malarze Ludwikiem de Laveauxem.  W szkole omawiając dramat, nie poświęca się większej uwagi Joannie oraz jej siostrom. Oczywiście zauważa się, że chłopki Joanna i Anna wyszły za mąż luminarzy inteligenckiego Krakowa, ale na tym się kończy zainteresowanie nimi. Wesele jest ostatnim wydarzeniem z życia sióstr, o którym się wspomina, potem znikają. A przecież siostry żyły jeszcze długo. Maria Popiel zmarła w 1925 roku, Joanna Rydlowa w 1936 roku, a najstarsza z nich, Anna Tetmajer w 1954 roku.  O tym, kim były i jakie były ich losy opowiada recenzowana książka.

Autorką publikacji jest Monika Śliwińska — dziennikarka i redaktorka.  Od 2009 roku jest ona związana z Ośrodkiem „Brama Grodzka – Teatr NN” w Lublinie. Napisała kilka książek dotyczących Młodej Polski: Muzy Młodej Polski: życie i świat Marii, Zofii i Elizy Pareńskich (2014), oraz Wyspiański, Dopóki starczy życia (2017).

Praca składa się z trzech rozdziałów: Panny z centeczkami, rok 1914, mapa świata. Pierwsza część poświęcona jest pokazaniu, jak to się stało, że owe chłopki zostały żonami przedstawicielami krakowskiej elity. Autorka opowiada o kontaktach chłopów z podkrakowskiej wsi z Krakowem, edukacji dzieci Jecentego (Jacka) Mikołajczyka, zawarciu małżeństwa między Anną i Włodzimierzem Tetmajerem, reakcji na to małżeństwo rodziny Tetmajerów, związku Joanny z Lucjanem Rydlem, zwyczajach weselnych w Galicji, czy życiu sióstr Mikołajczykówien w czasach galicyjskich. Drugi rozdział poświęcony jest losom sióstr podczas I wojny światowej. W rozdziale trzecim dowiadujemy się o ich dziejach w czasach II RP, II wojny światowej i w PRL. Po kolei odchodziły one z tego świata. Najbardziej burzliwe były losy najstarszej Anny. W 1939 roku znalazła się w Koniuchach na terenach okupowanych przez ZSRR, została zesłana na Syberię, wyszła razem z armią Andersa, a następnie przez Iran, Irak, Indie, Afrykę Wschodnią i Włochy wróciła do Polski.

Z jednej strony praca jest ciekawa. Siostry Mikołajczykówny jawią się w niej jako postacie z krwi i kości. Nie są jedynie tłem dla swoich słynnych mężów. Pomysł, aby je sportretować był bardzo interesujący. Dzięki tej pracy możemy poznać kim, te kobiety były. Co spowodowało, że luminarze życia kulturalnego Galicji zainteresowali się i ożenili z córkami chłopa. Dzięki czemu mogło dojść do interakcji pomiędzy ludźmi z kompletnie różnych grup społecznych, oraz jakie reakcje budziły te związki. Możemy zobaczyć, jak zmieniło się podejście warstwy wyższej Krakowa do związków rodzinnych z chłopami — od odrzucania po akceptację.

Niestety praca jest trochę rozczarowująca. Historia sióstr Mikołajczykówien jest doskonałym materiałem na pracę z zakresu mikrohistorii. Tyle że autorce brakuje wiedzy, aby napisać taką pracę. Tak na przykład opisuje metody wychowawcze Lucjana Rydla, ale czytelnik nie dowiaduje się, na ile te obyczaje były ówczesną normą, a na ile odbiegały od niej. Autorka przytacza opis posagu, jaki wniosła do swojego małżeństwa Joanna, ale nie zadała pytania, czy taki posag był duży, czy mały. Bardzo po macoszemu zostali potraktowani małżonkowie sióstr Mikołajczyk — przede wszystkim Włodzimierz Tetmajer i Lucjan Rydel. Praca jest też dosyć powierzchowna i chaotyczna. Można zadać pytanie, w jakim stopniu braki książki są efektem warsztatu jej autorki, która jest dziennikarką, a nie historyczką. Podsumowując, książkę należy polecić, choć mogła być ona lepsza, mniej powierzchowna.