Autor: Jarosław Pałka, Jerzy Poksiński
-
Wydawnictwo: Instytut Pamięci Narodowej
Seria wydawnicza: –
Data wydania: 2015
ISBN: 9788376298078
-
Wydanie: papierowe
Oprawa: miękka
Liczba stron: 384
Michał Żymierski (właściwie Łyżwiński) był jedną z najbardziej osobliwych ale przez parę lat też złowrogich postaci, jakie przewinęły się przez dzieje Polski. Zaczynał jako legionista Piłsudskiego, dzielny dowódca w wojnie polsko-bolszewickiej, obrońca rządu i prezydenta w czasie zamachu majowego, by trafić na pięć lat do więzienia za branie łapówek. Pchnęło go to na stronę dotychczasowych wrogów: stał się współpracownikiem wywiadu sowieckiego, a w 1944 r. jako Rola objął dowództwo Armii Ludowej, czyli komunistycznej partyzantki. W 1945 r. został mianowany marszałkiem i do 1949 r. stał na czele Ludowego Wojska Polskiego. Swoje odsiedział też w komunistycznym więzieniu, tym razem nie za machlojki finansowe, ale w ramach stalinowskich czystek.Przez meandry tej biografii prowadzi kompetentnie, z doskonałą znajomością źródeł i świetnym wyczuciem epoki (a raczej paru epok), Jarosław Pałka, znany z wydanej parę lat temu, bardzo udanej, biografii gen. Stefana Mossora. Oparł się na zgromadzonych dokumentach i badaniach rozpoczętych przez śp. Jerzego Poksińskiego. Książka napisana jest rzeczowo i spokojnie, nasycona szczegółami faktograficznymi, a już same zwroty w życiu ?Roli? sprawiają, że jej lektura jest wielce wciągająca. Dzięki pracy dr. Pałki i prof. Poksińskiego otrzymaliśmy kolejny ciekawy fragment z najnowszych dziejów Polski i Polaków.z opisu wydawcy
Losy Michała Żymierskiego były równie burzliwe jak historia Polski w XX wieku. Legionista, bohater wojenny, który jeszcze w trakcie I Wojny Światowej wojny oddalał się od piłsudczyków, próbował przebić się przed front pod Rarańczą. Generał, uczestnik wojny z ZSRR, wysłany na studia wojskowe do Paryża. Następnie zastępca szefa Administracji Armii do spraw uzbrojenia. Podczas przewrotu majowego stanął po stronie rządu przeciw puczystom. Aresztowany przez piłsudczyków w 1927 roku został skazany za nadużycia finansowe na 5 lat więzienia, oraz zdegradowany. Po wyjściu z więzienia znajdował się między obozem Sikorskiego a komunistami, współpracował z NKWD. Od 1943 związany z PPR i AL. Mimo, że faktycznie nie miał większych wpływów, to nominalnie znajdował się na szczytach władzy komunistycznej. W 1944 został mianowany dowódcą AL, członkiem prezydium KRN, ministrem obrony w latach 1944-1949, w 1945 roku został mianowany marszałkiem Polski. W 1945 roku o mało nie doprowadził do konfliktu granicznego z Czechosłowacją. W 1949 roku został odsunięty z elity władzy (pozostawał członkiem Rady Państwa do 1952 roku) . W latach 1953-1955 był więziony, miał być jednym ze skazanych w przyszłych procesach politycznych. Po wyjściu z więzienia nie odgrywał już większej roli, był coraz mocniej hołubionym przez władzę emerytem. Zmarł w 1989 roku. Jak widać biografia Żymierskiego była niezwykle ciekawa. Nigdy nie był wybitnym wojskowym (co w sumie można powiedzieć o większości jego kolegów, sanacyjnych generałów), próbował się odnaleźć w otaczającej go rzeczywistości. Los wynosił go na szczyty po czym strącał w niebyt, trochę jak bohatera „Zezowatego szczęścia”, tylko że na nieco innym poziomie…
Postaci Żymierskiego poświęcona jest biografia, którą napisał Jerzy Poksiński. W 2000 roku ten historyk jednak zmarł. Po latach materiały, które pozostawił po sobie Poksiński zostały przekazane Jarosławowi Pałce, który ukończył książkę. W sumie trudno powiedzieć, gdzie kończy się część przygotowywana przez jednego autora, a gdzie zaczyna się narracja przygotowywana przez drugiego. W 2015 roku książka otrzymała nagrodę (trzeciego stopnia) Klio w kategorii monografii naukowych.
O ile pozycja Poksińskiego i Pałki nie jest książką skandalizującą, to nagrodzenie jej było chyba jednak działaniem na wyrost. Biografia Żymierskiego ma bowiem wiele wad typowych dla prowadzonych w Polsce po 1989 roku badań nad historią XX wieku. Nie trudno zauważyć ideologiczne sympatie autorów. Historyk nie powinien oceniać opisywanych postaci, jego rolą nie jest decydowanie, kto był bohaterem a kto zdrajcą. Rozczarowuje choćby opisanie odejścia Żymierskiego z kręgu piłsudczyków. Ranny w bitwie został wyrwany z pewnego kręgu towarzyskiego i wszedł w inny. Proces ten jest ciekawy, a w tej monografii pokazany jest bardzo skrótowo. Autorzy próbują bronić procesu Żymierskiego. Zapewne rację miał A. Garlicki, który sądził, że Żymierski nie do końca był czysty podczas przetargu na maski przeciwgazowe, ale gdyby w 1926 roku stanął po stronie puczystów, to nie zostałby zapewne oskarżony przed sądem. Żymierskiego potraktowano trochę jako kozła ofiarnego, użyteczny symbol korupcji elit z pierwszych lat II RP. Miało to usprawiedliwiać istnienie reżimu sanacyjnego. Historyk winien mieć jednak równy stosunek do wszystkich stron ówczesnych konfliktów. Autorzy nie zauważają też, że kiedy Spychalski i Żymierski wzajemnie oskarżali się o przyjmowanie do powojennego wojska przedwojennych oficerów, to obaj walczyli o zachowanie życia, ich zeznania nie są z tego powodu zbyt wiarygodne. Otrzymujemy więc w postaci tej książki kolejną typową biografię, która metodologicznie jest dosyć przestarzała. Autorzy mogliby próbować osadzić Żymierskiego w pewnym środowisku, w którym działał. Nie zastanowili się jak to się stało, że człowiek o raczej prawicowych poglądach zbliżył się do komunistów. Autorzy nie próbują patrzeć szerzej na opisywane zagadnienia. Trudno zrozumieć jak można opisywać np. aresztowanie i postawienie przed sądem Żymierskiego bez opisu represji wobec innych generałów, którzy stanęli po stronie rządowej. Tak więc monografia ta nie jest ani wybitna, ani skandaliczna. IPN potrafił wydawać dużo lepsze i bardziej przemyślane biografie komunistów (np. R. Zambrowskiego).
