Hitler. Upadek zła 1939-1945

Autor: Volker Ullrich 

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Tłumaczenie: Michał Antkowiak
  Tytuł oryginału: Adolf Hitler. Die Jahre des Untergangs 1939-1945 Biographie
  Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
  Data wydania: 2021
  ISBN: 978-83-8234-041-9
  

• Wydanie: papierowe, e-book
  Oprawa: twarda
  Liczba stron: 848

Aż pięć lat czytelnicy musieli czekać na drugi tom słynnej biografii Hitlera autorstwa Volkera Ullricha. Ale czekać było warto. Uznana w Niemczech za najważniejszą biografię Hitlera dla następnych pokoleń, książka Volkera Ullricha to pierwsze monumentalne studium osobowości, która leżała u podstaw aspiracji politycznych i zbrodniczych działań przywódcy III Rzeszy. To właśnie Ullrich, jako pierwszy spośród historyków mierzących się z życiorysem Führera, postawił tezę, że nigdy nie uda nam się zrozumieć fenomenu Hitlera, jeśli odmówimy mu ludzkich cech, skupiając się jedynie na wizerunku potwora. Obalając mity i unikając pułapek, w które niejednokrotnie wpadali poprzednicy, Volker Ullrich tworzy zupełnie nowy, odkrywczy portret Adolfa Hitlera. z opisu wydawcy

Po kilku latach oczekiwań wydawnictwo Prószyński i S-ka wydało drugi tom biografii Adolfa Hitlera pióra Volkera Ullricha pt. Hitler. Upadek zła 1939-1945. Tym razem możemy prześledzić ostatnie sukcesy polityczne i militarne Führera, a w końcu jego kryzys i upadek, czyli katastrofę 1945 roku. Podobnie jak pierwszy tom biografii Hitlera, również tom drugi jest interesujący i odkrywczy, wnosi nowe, świeże spojrzenie na Hitlera w czasie drugiej wojny światowej.

Drugi tom biografii Hitlera to przede wszystkim historia drugiej wojny światowej. Hitler jako dowódca wojskowy i przywódca państwa prowadzi wojnę stojąc na czele armii i narodu. Ullrich dokładnie analizuje działania Hitlera podczas wojny, a najwięcej uwagi, siłą rzeczy, poświęca działaniom militarnym na wszystkich frontach wojny. Druga część biografii Hitlera to w większości biografia dowódcy wojskowego, wodza armii. Z kart książki Hitler wyłania się jako wódz popadający w skrajne emocje i człowiek niestabilny emocjonalnie. Sukcesy militarne wprawiały go w euforię, porażki i klęski przygaszały i otępiały, wywoływały napady wściekłości oraz gniewu. Obserwując wraz z autorem losy Hitlera jako wodza armii, śledzimy jego drogę poczynając od pasma sukcesów aż po upadek i totalną katastrofę w 1945 roku. Możemy z Ullrichem zobaczyć, jak Hitler staczał się z piedestału zwycięzcy po równi pochyłej, aż na samo dno. Autor biografii Führera umiejętnie pokazuje ten proces, zwraca uwagę na przemiany w mentalności, psychice Hitlera, jakie zachodziły wraz z rozwojem wojennych wypadków od 1939 do 1945 roku. Wojna ukazała prawdziwe oblicze Hitlera, wcześniej przez niego doskonale maskowane. Wyeksponowała jego najgorsze cechy, ale zarazem najprawdziwsze, rzeczywiste cechy, czyli nienawiść i zło. Niezwykle drobiazgowa analiza autora w tym względzie nie pozostawia złudzeń co do natury Hitlera i nazizmu.

Ullrich poświęca dużo uwagi niemieckiemu społeczeństwu, zwracając uwagę na reakcje Niemców na wypowiedzi i działania Hitlera oraz wydarzenia wojenne. Niemieckie społeczeństwo jest barometrem wskazującym popularność Hitlera i nazizmu. Z obserwacji Ullricha wynika, że Niemcy niezbyt przychylnie przyjmowali wojnę i Hitlera jako wodza armii. Ich poparcie było uzależnione od wojennych sukcesów. Porażki prowadziły do krytyki wodza. Z kolei niemieckie koła wojskowe popierały Hitlera i nazistów. Zapatrywania generalicji były zbieżne z poglądami Führera, który umiejętnie wykorzystywał wojskowych i uczynił ich współodpowiedzialnymi za zbrodnie i wojnę eksterminacyjną, najpierw w Polsce, a potem w Związku Radzickim. Autor dostarcza mnóstwa argumentów na poparcie tej tezy. Mimo iż po wojnie, niemieccy wojskowi próbowali negować swój udział w zbrodniach przeciwko ludzkości, to w świetle pracy Ullricha potwierdza się, że były to wierutne kłamstwa i próby manipulowania faktami. Fakty przytoczone w biografii Hitlera całkowicie przeczą powojennej tezie o  niewinności armii niemieckiej.

Ullrich sporo uwagi poświęca życiu prywatnemu Hitlera. Pisze o jego pobytach w Berghofie, stanie zdrowia, spędzaniu wolnego czasu i rozmowach z najbliższymi współpracownikami. Przybliża czytelnikowi Hitlera jako zwykłego człowieka. Nie patrzy na niego tylko jako na polityka i wodza armii, nie traktuje go tylko jako postaci historycznej, ale jak osobę z krwi i kości. Zwłaszcza kiedy analizuje jego zachowania, decyzje i działania podczas wojny, a także jego stany emocjonalne związane z działaniami wojennymi.

Biografia obnaża wszystkie błędy Hitlera, wszystkie jego złe decyzje. Autor wskazuje na przełomowe momenty wojny i udział w nich Hitlera. To on sam miał niebagatelny wpływ, tak na sukcesy, jak i (przede wszystkim) na porażki w tej wojnie. Sam doprowadził siebie i Niemców do katastrofy w 1945 roku. Zrobił to dokonując złych wyborów, podejmując nietrafne decyzje. Okazuje się więc, że nie był geniuszem i nikim nadzwyczajnym, ponadprzeciętnym jak często mu się to przypisuje. Ullrich udowadnia, że Hitler był zwykłym, przeciętnym, a często słabym i nieudolnym człowiekiem. Zwłaszcza dotyczyło to spraw wojskowych, na których w ogóle się nie znał. Był lepszym politykiem niż wojskowym, ale i tutaj jego sukcesy bardziej wynikały z zaskoczenia przeciwników, ich błędów i niewiedzy, niż z talentów i umiejętności samego Führera. Kiedy jego polityczni oponenci zrozumieli, z kim mają do czynienia, pasmo sukcesów Hitlera się skończyło. W sferze wojskowej było podobnie. Hitler poprzez własne błędy mocno pomógł przeciwnikom i przyłożył rękę do własnej klęski.

Wydaje się, że drugi tom biografii Hitlera pióra Volkera Ullricha traktujący o czasach wojny 1939 – 1945, jest trochę mniej interesujący od tomu pierwszego przedstawiającego drogę Hitlera do władzy i pierwsze lata jako Führera. Wynika to może z tego, że ten okres życia Hitlera tzn. czas wojny, został już wielokrotnie i dokładnie opisany przez wielu autorów i trudno jest znaleźć coś nowego, czego do tej pory by nie napisano o Hitlerze. Może to wpływać na to, że dla czytelnika ta część biografii będzie mniej interesująca. Jednak poziom merytoryczny pracy, tak jak w przypadku pierwszego tomu, jest na najwyższym naukowym poziomie. Rzetelność, obiektywizm oraz dystans do opisywanej postaci, dogłębna i szczegółowa analiza, ogromna baza źródłowa, a także doskonały warsztat historyka to cechy biografii pióra Volkera Ullricha.