Autor: Volker Ullrich
-
Tłumaczenie: Michał Antkowiak
Tytuł oryginału: Adolf Hitler Biographie. Band: 1. Die Jahre des Aufstiegs 1889-1939.
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
Rok wydania: 2015
ISBN 978-83-7961-190-4 -
Wydanie: papierowe
Oprawa: twarda
Liczba stron: 1024
Uznana w Niemczech za najważniejszą biografię Hitlera dla następnych pokoleń, książka Volkera Ullricha to pierwsze monumentalne studium osobowości, która leżała u podstaw aspiracji politycznych i zbrodniczych działań przywódcy III Rzeszy. To właśnie Ullrich, jako pierwszy spośród historyków mierzących się z biografiami Führera, postawił tezę, że nigdy nie uda nam się zrozumieć fenomenu Hitlera, jeśli odmówimy mu ludzkich cech, skupiając się jedynie na wizerunku potwora. Obalając mity i unikając pułapek, w które niejednokrotnie wpadali poprzednicy, Volker Ullrich tworzy zupełnie nowy, odkrywczy portret Adolfa Hitlera.z opisu wydawcy
Biografii Adolfa Hitlera ukazało się do tej pory co najmniej kilkadziesiąt, z czego kilka naprawdę ważnych i znaczących. Na temat wodza III Rzeszy napisano tysiące książek oraz artykułów naukowych i popularnonaukowych. Tymczasem w Niemczach ukazała się kolejna biografia „geniusza zła”. Ktoś zapyta: po co? Odpowiedź jest w pracy Volkera Ullricha „Hitler. Narodziny zła 1889-1939” wydanej z serii „Oblicza zła” przez wydawnictwo Prószyński S-ka.
Autor tej liczącej przeszło 1000 stron pracy o Hitlerze to znany niemiecki historyk, autor kilkunastu książek na temat historii Niemiec. Jego książka jest pod wieloma względami inna niż wszystkie, które dotychczas powstały, a traktowały o Hitlerze. Przede wszystkim, praca Ullricha jest polemiką z autorami biografii Hitlera, które ukazały się w ostatnich 40-50 latach. Niemiecki historyk co chwila odwołuje się w swojej publikacji do wcześniejszych biografii fuhrera, zwłaszcza autorstwa Festa, Kershawa czy Bullocka i w wielu sprawach polemizuje z nimi. Pewne rzeczy i zdarzenia widzi inaczej niż jego poprzednicy i daje temu wyraz na kartach swojej książki. Nowe tezy wspiera licznymi argumentami opartymi na cytatach z wielu źródeł, z których duża część nie była dotąd wykorzystana w pracach traktujących o życiu i działalności Adolfa Hitlera. Dotarcie do tych nowych źródeł i wykorzystanie ich w pracy, trochę zmienia obraz Hitlera jaki dotąd wszyscy mieliśmy w głowach, a który został zbudowany m.in. w oparciu o publikacje Festa czy Kershawa. Jest to wielka zaleta pracy Ullricha: nowe, świeże spojrzenie na postać największego zbrodniarza. Wykorzystanie przez autora nowych źródeł w badaniach nad osobą Hitlera, źródeł zmieniających jego oblicze, wyobrażenie jest największą siłą tej książki. To stanowi o jej oryginalności i nowatorstwie. Ale nie tylko to.
Książka jest podzielona na trzy główne części: dzieciństwo i młodość Hitlera, polityczny debiut i drogę do władzy oraz jej przejęcie i umocnienie. W zamyśle autora to pierwszy tom z dziejów życia Hitlera, od jego narodzin do momentu wybuchu wojny, którą rozpętał. Kiedy ukaże się drugi tom traktujący o latach 1939-1945? Na razie nie wiadomo. Osobiście podzieliłbym jednak książkę Ullricha na dwie części: rozdziały traktujące o Hitlerze „oficjalnym”, jego karierze, działalności politycznej i drodze ku władzy oraz rozdziały o Hitlerze „prywatnym” traktujące o życiu osobistym fuhrera. O ile te pierwsze są ważne, momentami prezentują odkrywcze i nowatorskie spojrzenie autora na Hitlera, o tyle te drugie wydają się być ciekawsze, bardziej intrygujące, bardziej interesujące.
O karierze i działalności politycznej Hitlera powiedziano już wiele i czytając o niej, wiemy czego się spodziewać. O życiu prywatnym wodza III Rzeszy wciąż wiemy mało i może to powoduje, że to, co pisze Ullrich o osobistym, czy towarzyskim życiu fuhrera, bardziej nas ciekawi. Nowa biografia Hitlera przedstawia go jako człowieka inteligentnego i emocjonalnego, który na pewno nie był psychopatą, szaleńcem, czy potworem. Nie był jednostką aspołeczną i chorą psychicznie, był za to całkowicie normalny, taki jak większość z nas. Przerażające, nieprawdaż? Według Ullricha, Hitler nie zahipnotyzował Niemców, ale ich… uwiódł! Miał dar przekonywania, talent oratorski, był uwodzicielem umysłów i dusz…
Rozdziały dotyczące polityki są oparte na szerszym tle historycznym, są to szczegółowe, drobiazgowe analizy decyzji Hitlera, wydarzeń i procesów, momentami nużące natłokiem informacji. W rozdziałach przedstawiających Hitlera prywatnie autor wyraźnie i mocno daje czytelnikowi do zrozumienia, że Hitler był realnym człowiekiem, z krwi i kości, jednym z nas, że nie był to komiksowy, czarny charakter. To główne przesłanie tej pracy i myśl, którą niemiecki historyk chciał przekazać odbiorcom. Biografia jest więc poniekąd ostrzeżeniem i przestrogą: zło nie bierze się znikąd, jest w nas i pośród nas.
Wydaje się, że Volker Ullrich napisał kolejną biografię Hitlera, aby odmitologizować jego postać, odbrązowić. Może wydawać się to dziwne, ale przez 70 lat od zakończenia wojny i żywota fuhrera, narosło wokół niego tyle mitów, stereotypów, kłamstw, półprawd i fałszerstw, że niemiecki historyk zmierzył się z nimi w swojej pracy, wypunktował je i jedna po drugiej obalił. To kolejna wartość tej publikacji. Autor wskazał, że świat, a zwłaszcza Niemcy, przyjęli za oczywistość postać Hitlera jako szaleńca – psychopaty, który pchnął ludzi ku niszczycielskiej wojnie. W ten sposób Niemcy do dziś próbują uniknąć współodpowiedzialności za to, co się stało, cały czas spychając winę na szaleńca – personifikację zła. Okazuje się jednak, że Hitler nie był „wysłannikiem piekieł”, ale normalnym człowiekiem – na to kładzie nacisk w swojej pracy Ullrich.
Książka niemieckiego historyka to ogromna dawka wiedzy na temat Adolfa Hitlera. Autor wykazuje się w niej talentem pisarskim (wartka, niemal sensacyjna akcja o fabularnym posmaku w niektórych partiach tekstu), ogromną wiedzą w podejmowanym temacie i dobrym warsztatem historyka (m.in. budząca podziw ogromna bibliografia, tysiące przypisów i doskonały aparat krytyczny odnośnie źródeł i literatury). Niewiele lub zgoła nic nie można zarzucić nowej biografii Hitlera. Oddając się jej lekturze trzeba mieć jednak podstawową przynajmniej wiedzę na temat Republiki Weimarskiej, III Rzeszy i sytuacji w Europie w latach 1890-1939. Bez tego będzie trudniej zrozumieć pewne wydarzenia i procesy dziejowe, o których pisze Ullrich. Mimo, iż książka może nas przytłaczać ogromem danych historycznych, jest warta przeczytania. To bogate źródło wiedzy na temat Hitlera i historii Europy tamtego okresu. Biografia Hitlera pióra Ullricha to nowe spojrzenie na wodza III Rzeszy – spojrzenie dające do myślenia każdemu czytelnikowi, który poświęci czas na lekturę tekstu niemieckiego historyka.
