Autor: Brendan Simms
-
Tłumaczenie: Adam Bukowski, Jacek Środa, Maciej Szymański
Tytuł oryginału: Hitler: Only the World Was Enough
Wydawnictwo: Rebis
Data wydania: 2023
ISBN: 978-83-8338-052-0
Wydanie: papierowe
Oprawa: twarda
Format: 150 x 225 mm
Liczba stron: 936
Adolf Hitler jest jedną z najczęściej opisywanych postaci w historii, a mimo to wiele najważniejszych informacji o nim jest przekłamanych. Nowa biografia przywódcy Trzeciej Rzeszy, autorstwa Brendana Simmsa, w pełni wyjaśnia przekonania Führera, pokazując, że to idee są głównym źródłem jego najbardziej morderczych zachowań.Czerpiąc z najaktualniejszych źródeł, Brendan Simms prześledził czynniki kształtujące Hitlera, który Stany Zjednoczone i Imperium Brytyjskie obrał jako model dla niemieckiego imperium, podobnie opartego na zawłaszczaniu ziemi, rasizmie i przemocy. Celem Hitlera było stworzenie analogicznej globalnej przyszłości dla Niemiec – kraju, który w przeciwnym razie wydawał mu się skazany nie tylko na nieistotność, ale poprzez emigrację i obce wpływy na zagładę. Ostatecznie osiągnięcie celu mogła zapewnić Hitlerowi jedynie dominacja nad światem, a do jego pokonania potrzebna była nieomal ogólnoświatowa koalicja.od wydawcy
Książka Brendana Simmsa jest nową, i całkowicie odmienną od dotychczasowych biografii Hitlera, opowieścią o największym w dziejach zbrodniarzu. Autor, stosując nowe metody badawcze, doszedł do wniosków częstokroć innych niż wcześniejsi biografowie Hitlera. Historia Führera pióra Simmsa to analiza przekonań dyktatora, jego wierzeń, światopoglądu i wyznawanych idei. Autor, jak sam zaznacza, zagląda do umysłu Hitlera i stawia nowe tezy. A są one niezwykle interesujące.
Simms stara się dowieść, że Hitler miał obsesję demograficzną i rasową, że podziwiał i zarazem bał się potęgi Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, a antysemityzm łączył z antykapitalizmem. Autor twierdzi też, że Führer bardziej obawiał się globalnego kapitalizmu niż bolszewizmu i Związku Sowieckiego. To dyktator jest w centrum jego zainteresowania; kontekst, tło historyczne są tu słabiej zarysowane. Simms podkreśla, że przyjmuje postawę „hitlerocentryczną”. Co z niej wynika?
Przede wszystkim to, że według autora, Hitler nie miał wcale obsesji na punkcie Żydów. Simms zanegował też kilka innych, „żelaznych” tez na temat Hitlera, m.in. znaczenie frontu wschodniego dla dyktatora, sposobu rządzenia według zasady „dziel i rządź”, czy źródła antysemityzmu wodza III Rzeszy widzianego w strachu przed bolszewizmem. Te stwierdzenia powodują, że nowa biografia Hitlera jest zupełnie inna niż wszystko, co dotychczas napisano na temat tego zbrodniarza. Narracja Simmsa opiera się na świeżym, nowatorskim spojrzeniu, odwadze stawiania nowych hipotez, starannym dobieraniu argumentów i stosowaniu nowych metod badawczych w dochodzeniu do wniosków.
W tekście publikacji autor często przywołuje wypowiedzi Hitlera, aby zbudować narrację. Dzięki tym licznym cytatom odbiorca miewa czasami wrażenie, że to właśnie dyktator mówi do czytelnika. Ten zabieg działa, daje efekt: czytelnik jest bliżej myśli i poglądów Führera. Wydaje się, że poznajemy Hitlera lepiej niż dotychczas, że jesteśmy bliżej jego myśli i poglądów.
Z książki Simmsa można się dowiedzieć m.in. jak wielka była fascynacja Hitlera Stanami Zjednoczonymi w latach 20. i o pierwszych podejmowanych wówczas próbach zjednoczenia Europy w jeden organizm gospodarczo-polityczny. Już wtedy zastanawiano się, czy jest możliwa Europa bez granic i jedna wspólna waluta. Hitler był temu przeciwny. Dążył do utworzenia państwa narodowego, definiowanego przez rasę i krew. Wtedy nie miał wielkiego poparcia, ale zmieniło się to w czasie kryzysu gospodarczego 1929 roku.
Autor wskazuje, iż w 1933 roku, kiedy Hitler przejmował władzę, cała Europa wiedziała, kim jest ten człowiek, i co zamierza. Nie można dziś twierdzić, że Führer był wówczas niewiadomą, polityczną zagadką. Podobnie jak fałszywe jest twierdzenie, jakoby rodacy dyktatora nie wiedzieli, z kim mają do czynienia. Simms udowadnia, że od samego początku naród niemiecki dał się uwieść Hitlerowi i był świadomy tego, co ten człowiek ze sobą niesie. Hitler nie oszukał świata. To mocna teza, ale broni się w pracy Simmsa.
Podczas lektury książki można odnieść wrażenie, że niektóre wydarzenia historyczne zostały przez autora potraktowane zdawkowo, a nawet pobieżnie, np. zajęcie części Czechosłowacji w 1938 roku przez Rzeszę, czy pakt Ribbentrop-Mołotow w sierpniu 1939 roku. Ale Simms skupia się na Hitlerze, nie na wydarzeniach związanych z jego działaniami. W centrum uwagi jest Hitler, jego działania, a nie zdarzenia, które były konsekwencją tej działalności. Wydarzenia są tylko tłem, na którym wyraźnie rysuje się sylwetka dyktatora.
Mało uwagi poświęca też autor Francji i jej roli przed i w trakcie wojny. To też może zaskakiwać. Ale okazuje się, że Francja była dla Hitlera sprawą drugorzędną. Dla Führera pierwszorzędne znaczenie mieli Anglosasi: Wielka Brytania i Stany Zjednoczone: to z tymi krajami Hitler chciał stoczyć walkę o dominację nad światem. Reszta świata była na drugim planie.
Simms poświęca życiu Hitlera do 1937 roku znacznie więcej uwagi niż okresowi późniejszemu. Autora interesuje przede wszystkim droga dyktatora do władzy, jego przygotowania do podpalenia świata. Ważniejszy dla autora jest okres kształtowania się, formowania osobowości i charakteru Hitlera, niż jego działania podczas wojny. Te ostatnie są skutkiem, emanacją wcześniejszego rozwoju Hitlera jako polityka i ideologa. Simms bardziej przygląda się powstawaniu, tworzeniu się zła niż jego erupcji.
Sama wojna również opisana jest dość pobieżnie. O działaniach militarnych autor pisze tyle, ile potrzeba, aby przedstawić Hitlera i jego działania, myśli i wizję wojny. Według Simmsa wojna była dla Hitlera starciem z Anglo-Ameryką o władzę nad Europą, a może i światem. Działania wojenne autor przedstawia jako konsekwentną realizację planu pokonania Wielkiej Brytanii i USA. Kolejne podboje krajów europejskich były drogą do osiągnięcia tego celu, etapami starcia z Anglosasami, a nie odrębnymi wojnami z poszczególnymi państwami. Te kampanie militarne prowadziły do głównego celu, czyli pokonania najpierw Anglii, a potem Stanów Zjednoczonych. Podobnie było z wojną na wschodzie i inwazją na Związek Sowiecki. Nie chodziło o ideologię, ale o zwycięstwo z prawdziwymi wrogami, czyli Anglo-Ameryką. Pokonanie Związku Sowieckiego było jedynie etapem na drodze do ostatecznego zwycięstwa.
Można jednak odnieść wrażenie, że autor zbyt często wszelkie działania Hitlera podczas wojny przypisuje jego obsesji na tle Anglosasów i przyjętemu przez niego celowi pokonania Anglii i Ameryki. Wszelkie posunięcia militarne III Rzeszy, zwłaszcza na froncie wschodnim od 1941 roku, Simms przypisuje nadrzędnemu celowi Hitlera – pobiciu Anglo-Ameryki. Podobnie było na innych teatrach działań wojennych. Wygląda to momentami na naciąganie faktów do z góry postawionej tezy, zwłaszcza że wielu argumentów na poparcie tej tezy nie ma. Według Simmsa mają być nimi wypowiedzi Hitlera z tego okresu, w których wciąż przewija się temat Anglii i Stanów Zjednoczonych. Ale czy tylko to miał na uwadze dyktator, wysyłając swoje armie do Afryki, czy na Związek Sowiecki?
Książka nie jest pozbawiona wad i błędów. Opisując działania wojenne, autor kilkakrotnie popełnia błędy merytoryczne, dotyczące działań militarnych na froncie wschodnim. Sytuację ratuje w przypisach redakcyjnych, korygując je, redaktor merytoryczny. Autor prezentuje więc dość swobodne podejście do faktów, przynajmniej w niektórych sytuacjach. Wadą książki jest też brak bibliografii. Mimo szczegółowego omówienia literatury i źródeł we wprowadzeniu brak zestawienia bibliograficznego to duże niedopatrzenie. Wszystkie te uchybienia nie rzutują jednak na ogląd całości pracy. Nowa biografia Hitlera pióra Brendana Simmsa to świeże spojrzenie na dyktatora i nazistowską ideologię. To spojrzenie odkrywcze, poruszające obszary i zagadnienia związane z Hitlerem, dotąd nieeksplorowane przez jego biografów i badaczy II wojny światowej. Świetnie napisana, fascynująca historia największego w dziejach zbrodniarza, a jednocześnie obiektywne i rzetelne studium tej postaci.
