Historia kobiecych piersi

Autor: Marilyn Yalom 

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Tłumaczenie: ?
  Tytuł oryginalny: A History of the Breast
  Wydawnictwo: Wydawnictwo Zielone Drzewo : Instytut Psychologii Zdrowia PTP
  Data wydania: 2012
  ISBN: 9788360747773
  
• Wydanie: papierowe
  Oprawa: miękka
  Liczba stron: 376

Marilyn Yalom zadaje w swojej nowatorskiej i przystępnie napisanej książce intrygujące pytanie:: „Do kogo należą piersi?”. Udzielając na nie odpowiedzi, ukazuje jak na przestrzeni wielu epok (od prehistorii po czasy współczesne) oraz jak często w poszczególnych kulturach zmieniali się „właściciele” kobiecego biustu. To oni bowiem, jak dowodzi autorka na podstawie wnikliwych i wieloletnich badań, decydowali o jego funkcji, statusie, a nawet kształcie. Piersi zawłaszczali sobie kolejno: niemowlęta, mężczyźni, rodzina, politycy, psychoanalitycy, handlowcy, ludzie z branży pornograficznej, lekarze, a w końcu chirurdzy plastyczni. Ewolucję postrzegania kobiety i jej seksualności obrazują doskonale dobrane ilustracje z opisu wydawcy

Kobiece piersi budzą duże zainteresowanie. Dotyczy to nie tylko mężczyzn (i niektórych kobiet), dla których których są ważnym wabikiem seksualnym. Piersi u kobiet są interesującym tematem badawczym. Ewidentnie różnią się one od gruczołów sutkowych innych naczelnych. Piersi kobiece są przedmiotem badań nie tylko biologów czy biologów-ewolucjonistów, ale też historyków. Właśnie zmianom postrzeganiom piersi w historii poświęcona jest książka Marilyn Yalom. Z jednej strony obawiałem się, że praca może być pobieżna, efekciarska, z drugiej sam temat jest fascynujący. Najczęściej wyobrażamy sobie, że podejście do postrzegania pewnych części ciała czy zachowań społecznych musiało być zbliżone do dzisiejszego. Tymczasem nie jest to wcale oczywiste. Dziś żyjemy w wieku bardzo powszechnej i dostępnej pornografii. Nagie piersi w naszej kulturze stały się czymś oczywistym. „Szczucie cycem” w reklamach jest czymś banalnym. Podobnie seksting, czyli wysyłanie swoich nagich zdjęć. Seks, który przed wynalezieniem pigułki antykoncepcyjnej bardziej groził zajściem w ciążę, stał się w naszej kulturze tańszy społecznie już przed epoką tindera i mediów społecznościowych, a dziewictwo przestało być w niej pożądaną wartością. Jest więc oczywiste, że sposób postrzegania kobiecego biustu też musiał się zmieniać. Szczególnie, że w zależności od panującej mody piersi były albo lepiej lub gorzej eksponowane. Jest oczywiste, że ludzkie wyobrażania i sposób patrzenia na problem leży między biologią a kulturą.

Autorka recenzowanej pozycji była amerykańską badawczynią, historyczką i antropolożką związaną z Stanford University. Wśród jej dzieł można wymienić: Maternity, Mortality, and the Literature of Madness (1985), Blood Sisters: The French Revolution in Women’s memory (1993), A History of the Wife (2001), Birth of the Chess Queen (2004), The American Resting Place: Four Hundred Years of History (2009), How the French Invented Love (2012), The Social Sex: A History of Female Friendship (2015), Compelled to Witness: Women’s Memoirs of the French Revolution (2015), The Amorous Heart: An Unconventional History of Love (2018). Z tych prac na język polski oprócz recenzowanej pozycji także: Historia miłości. 9 stuleci francuskich opowieści miłosnych (Warszawa 2013) i Historia żony (Warszawa 2019).

Praca składa się z 9 rozdziałów: Święte piersi: boginie, kapłanki, kobiety z Biblii, święte i Madonny, Piersi erotyczne, Piersi w domowym zaciszu: holenderskie interludium, Pierś polityczna: pierś w służbie narodu, Piersi psychologiczne: umysł i  ciało, Pierś komercyjna: od gorsetu do cyber-seksu, Piersi w medycynie: dawczynie życia i niszczycielki życia, Pierś wyzwolona: polityka, poezja i obrazy oraz Piersi w kryzysie.

Książka jest ciekawa. Autorka wykorzystuje różne rodzaje źródeł. Od malarstwa przez literaturę piękną po dzieła moralizatorskie. Pierwszych czterech rozdziałach autorka analizuje sposób opisywania i przedstawienia piersi od antyku po XX wiek. W kolejnych rozdziałach pochyla się zaś nad poszczególnymi zagadnieniami związanymi z postrzeganiem biustu: w psychologii i psychoanalizie, modelowania go przez strój, pornografią czy chirurgią, w tym m.in. radzeniu sobie z mastektomią.

Książka zawiera wiele mało znanych faktów, które autorka, zajmująca się literaturą francuską zręcznie wydobywa. Przypomina ona na poły zapomnianych autorów, których się dziś często nie pamięta. Utwory Morota czy Ronsarda o piersiach mogą dziś budzić uśmiech. Autorka wiele miejsca poświęciła mamkom i karmieniu przez nie dzieci. Jest to plus tej książki. Praca jest dosyć bogato ilustrowana, choć z ewidentnymi brakami. Wiele zjawisk zapewne można by omówić lepiej i bardziej systematycznie. Aż by się prosiło, aby dokładniej omówić powstanie i rozwój gatunku malarskiego jakim był akt w nowożytnej sztuce. W końcu był to długo jedyny dostępny sposób zobaczenia nagości. Do tego wyidealizowanej, niedostępnej dla zwykłych śmiertelniczek. Dziś najczęściej zapomina się o erotycznym wymiarze dawnych obrazów. Przyzwyczajeni do bardziej naturalistycznych przedstawień odbieramy akty neutralnie, tymczasem wiadomo że długo oprócz wrażeń estetycznych długo przynosiły  one również doznanie erotyczne.

Z drugiej strony wiele rozważań autorki opartych jest na tekstach literackich, których interpretacja w celu wydobycia faktów historycznych może być mocno zwodnicza. Z wieloma można dyskutować. Nie  trzeba dodawać, że łatwo można było je zbyt mocno interpretować i wyciągać zbyt daleko idące wnioski. Może świadczyć o tym rozważania dotyczące Amazonek. Mit o nich to w istocie obraz państwa na opak. Nie bez powodu zawsze spychane były na peryferia świata. Wbrew temu, co twierdzi autorka, Amazonki nie pojawiają się, gdy bogowie faliczni zastępują boginie płodności. Nie jest więc wcale pozostałość wcześniejszych żeńskich bóstw okaleczonych i modyfikowanych, aby odpowiadały rządom fallusa (s. 40)  Generalnie rozdział dotyczący starożytności jest często wątpliwy. Takich pochopnych interpretacji jest zresztą w recenzowanej pozycji więcej. Tak na przykład według autorki wymalowane na kadłubach samolotów roznegliżowane kobiety dawały lotnikom poczucia mocy seksualnej i mocy zniszczenia. Zapewne jednak bardziej wyrażały one ich seksualne frustracje (s. 169).

Praca jest dosyć pobieżna, raczej więcej obiecuje niż daje. Napisano ją z feministycznego punktu widzenia, co nie jest wobec niej zarzutem. Ewidentnie widać, że autorka zna jedynie literaturę humanistyczną, brak jej znajomości prac dotyczących biologii czy ewolucjonizmu. To bardzo poważny minus książki. Być może znajomość prac biologicznych pozwoliłyby autorce na inne spojrzenia na pewne fakty. W sumie warto byłoby, aby napisać pracę nie tylko z europocentrycznego punktu widzenia. Tutaj jednak niezbędne byłoby zaproszenie do współpracy autorów, którzy zajmują się innymi kulturami, niestety badacze ograniczeni są przez swoje lektury i znajomość tematyki. Nikt nie jest wszechwiedzący we wszystkim. Autorka często bardzo tradycyjnie interpretuje pewne kwestie. Tak jest na przykład z malarstwem Rubensa. Podsumowując to autorka unika taniej sensacji, ale nie jest też zbytnio nowatorska, często powtarza utarte opinie.