Fabrykacja Ludwika XIV

Autor: Peter Burke

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

•  Tłumaczenie: Robert Pucek, Michał Szczubiałka
  Tytuł oryginału: The Fabrication of Louis XIV
  Wydawnictwo: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego
  Seria: Biblioteka Humanisty
  Data wydania: 2011
  ISBN 978-83-235-0819-9
  
• Wydanie: papierowe
  Oprawa: miękka
  Liczba stron: 246

 Książka jest przekrojowym spojrzeniem na władcę i władzę absolutną w XVII i XVIII w., prezentowanym na przykładzie Ludwika XIV (Króla-Słońce), ze szczególnym uwzględnieniem wytwarzania wizerunku władcy. Jest również analizą nowożytnej propagandy i udziału w niej artystów (malarzy, rzeźbiarzy, złotników, jubilerów, mincerzy, muzyków, literatów). Autor w błyskotliwy sposób, wykorzystując interdyscyplinarne techniki badawcze, tworzy nowatorską syntezę, pokazującą nam korzenie nowoczesnej propagandy, i co za tym idzie pozwalającą nam lepiej zrozumieć dwa ważne elementy funkcjonowania świata w XX i XXI wieku: propagandę uprawianą przez państwa autorytarne i totalitarne oraz marketing polityczny. z opisu wydawcy

Dziś nikogo nie trzeba przekonywać jak istotny dla rządzących jest ich wizerunek. Polityka jest sceną i narzucenie swojej narracji innym uczestnikom tej gry jest kluczem do odniesienia sukcesu. Politycy bardzo zwracają uwagę na słupki poparcia społecznego, sondaże często wpływają na hierarchię spraw przykuwających uwagę sprawujących władzę czy opozycji. Sprawy marginalne, które elektryzują opinię publiczną są wykorzystywane na zmianę wizerunku rządu czy odwrócenie uwagi od realnych problemów. Taka wizerunkowa polityka nie jest wynalazkiem dnia dzisiejszego. Powstaje jednak pytanie, na ile zdawano sobie z niej sprawę w przeszłości. Pytanie to nie jest banalne. Z jednej strony mamy tendencję do postrzegania w dawnej polityki inaczej niż dziś i negowania propagandowego aspektu polityki w przeszłości. Z drugiej strony zbyt mocno podkreśla się podobieństwo pomiędzy uprawianiem polityki starożytności czy nowożytności a dniem dzisiejszym, popadając przy tym w anachronizm. Burke dobrze zdaje sobie sprawę z tych problemów.

Fabrykacja Ludwika XIV jest monografią, która pozwala dostrzec na ile podobna (i na ile odmienna) do współczesnej propagandy jest (auto)prezentacja nowożytnego władcy. Jej autor Peter Burke jest wybitnym historykiem, którego interesuje styk kultury i historii (ze szczególnym uwzględnieniem wczesnonowożytnej Italii). Oprócz Fabrykacji Ludwika XIV znany jest on polskiemu czytelnikowi z książek takich jak Kultura i społeczeństwo w renesansowych Włoszech, Języki i społeczności w Europie wczesnonowożytnej, Kultura ludowa we wczesnonowożytnej Europie, Renesans, czy Naoczność. Materiały wizualne jako świadectwa historyczne.

Fabrykację Ludwika XIV można podzielić na trzy części – pierwsza z nich dotyczy struktur propagowania wizerunku króla, drugi sposobów jego chwalenia, a ostatnia traktuje o tym, do kogo skierowana była królewska propaganda i jaka była jej recepcja. W pierwszej części Burke opowiada o pierwszych próbach tworzenia wizerunku młodego króla, w tym roli przedstawień baletowych, w których Ludwik XIV występował jako Apollo czy wschodzące Słońce. Omawia on budowanie systemu propagandowego tworzonego przez Colberta, m.in. tworzenie akademii. Dzięki temu pozyskano dla monarchy wielu twórców od pisarzy czy kompozytorów przez historyków po malarzy czy architektów, tak Francuzów jak cudzoziemców. Opłacani z królewskich środków chwalili władcę. Obok tradycyjnego systemu klientalnego tworzono nowoczesny model biurokratycznego zarządzania kulturą i sztuką. Po omówieniu systemu struktur służących gloryfikacji Ludwika XIV Burke przedstawia główne narracje służące chwaleniu monarchy: mit rządów osobistych (władczość), sukcesy militarne (wiek zwycięski). Następnie opowiada o przemianach systemu propagandowego sławiącego Ludwika XIV po śmierci Colberta poczynione przez Louvoisa. W tym czasie przebudowany zostaje Wersal, który coraz mocniej pełnił funkcje rezydencji króla, zmieniono rytuały związane z monarchą służące ukazaniu króla jako monarchy absolutnego. Z inicjatywy Louvoisa i Mansarta wzniesiono królowi kilkanaście konnych pomników. Były one fundowane przez władze lokalne lub prywatne osoby, ale to rządzący sugerowali lub wręcz nakazywali ich budowę. W końcu Burke omawia zmiany, jakie zaszły w prezentacji króla w ostatnich i niezbyt szczęśliwych latach jego panowania. Omawia i kryzys form przedstawieniowych władcy, odstawanie monarchy od wykreowanego wizerunku, sporu między „starożytników” i „nowożytników”. Książkę zamykają rozważania do kogo skierowane był przekaz propagandzistów Ludwika XIV (arystokracja, potomni i kraje ościenne).

Ksiażka zawiera drobne błędy. Im autor bardziej zagłębia się w epoki, w których historii się nie specjalizuje, tym łatwiej je popełnia. Szkoda, że zawarte w tekście ilustracje są czarno-białe, a nie kolorowe. Tłumaczenie jest poprawne, ale nie oddaje kunsztownego języka autora. Mimo to należy książkę zdecydowanie polecić odbiorcy. Burke’a nie interesuje historia wydarzeniowa, bardziej interesują go mechanizmy sprawowania władzy, czy jej ukazywania. W końcu opis wydarzeń politycznych to tylko fasada, a nie istota historii. Burke nie tylko próbuje opisać, w jaki sposób wychwalano Ludwika XIV, ale też w jaki sposób tworzono jego wizerunek oraz na ile twórcy tej polityki byli świadomi tworzonych mechanizmów. Co ważne zastanawia się do kogo skierowany był przekaz; tu często badacze ulegają anachronicznemu spojrzeniu.Warto byłoby, aby książkę przeczytali nie tylko ci, którzy interesują się historią Francji i Europy w XVII wieku, ale wszyscy zainteresowani kreacją wizerunku od starożytności po dzień dzisiejszy.