Autor: Richard C. Lukas
-
Tytuł oryginału: Did the Children Cry: Hitler’s War Against Jewish and Polish Children, 1939-45
Tłumaczenie: Tomasz Kaźmierczak
Wydawnictwo: Replika
Data wydania: 2018
ISBN: 978-83-7674-730-9 - Wydanie: papierowe
Oprawa: miękka
Liczba stron: 360
Holokaust zarówno dzieci żydowskich, jak i polskich, był tak samo potworną zbrodnią wojenną. Za tę tezę prof. Richard C. Lukas był i nagradzany, i piętnowany.
W swojej książce opisuje wojenne losy dzieci polskich i żydowskich. Bazując na zebranych świadectwach oraz zestawiając fakty i statystyki, ukazuje tragiczny los młodych ludzi tak samo skazanych na eksterminację. Może z innych przyczyn, może realizowaną inaczej, ale zdecydowanie w jednym celu: likwidacji perspektyw rozwoju narodu – tak żydowskiego, jak polskiego.
W kolejnych rozdziałach przygląda się rozmaitym aspektom życia dzieci podczas wojny: w trakcie niemieckiej napaści, podczas deportacji, w obozach koncentracyjnych, poddanych germanizacji, działających w ruchu oporu, ukrywających się. Na koniec proponuje swoiste rozliczenie z postwojennej perspektywy.
Równie wstrząsające są dalsze losy „wojennych” dzieci. Wiele z nich zostało bardzo okaleczonych – przez trudne doświadczenia, utratę domu, bliskich, ale też przez pranie mózgu w ramach germanizacji. Po wojnie musiały odnaleźć się w zupełnie nowej rzeczywistości komunistycznej Polski czy uwarunkowań emigracji. Książka otrzymała Literacką Nagrodę im. Janusza Korczaka przyznaną przez Ligę Przeciwko Zniesławieniu (1994).z opisu wydawnictwa
Przed nami kolejna smutna opowieść o Zagładzie i ludobójstwie. Tym razem rzecz dotyczy dzieci żydowskich i polskich. Zostały skazane na śmierć przez nazistów i przez cały czas trwania wojny cierpiały i były zabijane. O tym właśnie jest ta książka. To wstrząsająca i tragiczna historia. Lektura obowiązkowa dla młodzieży, która lubi paradować w bluzach z kapturem i wojenną symboliką patriotyczną na piersiach. Książka, która może pomóc zrozumieć, czym jest wojna, jak wygląda prawdziwy ból, cierpienie i śmierć, a przede wszystkim dostrzec, że nie ma w tym nic patriotycznego…
Autor opisuje wojnę, jaką już znamy, ale wpisuje w nią historię najmłodszych, ich dramatryczny los i śmierć. W tłumie ofiar, na pierwszym planie stawia dzieci. Dotąd, rzadko który historyk w ten sposób przedstawiał Zagładę. To przerażający i obezwładniający strachem obraz Holokaustu. Opisy okrucieństw wobec dzieci niezwykle nas poruszają. Momentami autor wręcz epatuje nimi, chcąc wzmocnić przekaz.
Ta książka dotyczy przede wszystkim problemu znacznie głębszego niż sam jej temat. Chodzi o postrzeganie Zagłady i jej interpretację. Autor stara się zrozumieć Polaków i Żydów podczas okupacji, ich postawy, wzajemne relacje i animozje. Kładzie nacisk na to, że Zagłada dzieci żydowskich była podobna do wyroku śmierci wydanego przez nazistów na dzieci polskie. Najmłodsi cierpieli jednakowo – według historyka – jednakowo byli skazywani na śmierć. Autor nie stopniuje więc cierpienia, nie wskazuje czyja śmierć była „ważniejsza”, nie licytuje, kto cierpiał bardziej. Dla niego, polskie i żydowskie dzieci to ludzie, jednakowo skazani na śmierć.
Autor idzie pod prąd pewnym tendencjom znanym z historiografii i nie stawia Holokaustu dzieci żydowskich ponad zagładą dzieci polskich. Zrównuje w hierarchii ważności oba te wydarzenia, wskazując na to, że śmierć jest jednakowa dla wszystkich. Według Lukasa, nie można więc mówić o tym, iż śmierć Żydów była „ważniejsza”. To rzadkie spojrzenie na to zagadnienie. Kontrowersyjne z punktu widzenia historycznego „main streamu”, ale wydaje się że bardziej sprawiedliwe i obiektywne, a przede wszystkim bardziej ludzkie.
Trzeba jednak zaznaczyć, że autor nie neguje wyjątkowości Holokaustu, jego tragedii, rozmiaru i znaczenia, wskazuje jednak i podkreśla tragedię, która dotknęła Polaków i inne narody. Twierdzi nie bez racji, że ludobójstwo nie dotyczyło tylko Żydów, ale i innych nacji, w tym Polaków. Tutaj różni się w ocenie tego zjawiska, zwłaszcza z historykami żydowskimi. Nie zgadza się na zawłaszczenie pojęcia Holokaustu przez Żydów i uczynienia z niego oręża w walce ze wszystkimi mającymi inne zdanie niż Żydzi na temat przeszłości. Za te poglądy Lukas był wielokrotnie krytykowany, zwłaszcza przez środowiska żydowskie.
Ważne jest także, aby podkreślić również, że poglądy autora na te kwestie, absolutnie nie mają nic wspólnego z antysemityzmem, jak chciałoby wielu oponentów amerykańskiego historyka. Posądzanie ludzi mających inne poglądy na temat Zagłady (z wyjątkiem tzw. negacjonistów) o antysemityzm, ośmiesza i dyskredytuje tylko tych, którzy tak uważają.
W tekście jest także dużo interesujących zagadnień dotąd rzadko poruszanych przez historyków, którzy losem dzieci podczas wojny zajmowali się tylko na marginesie. Autor nie stroni również od historycznych ciekawostek i anegdot, które ubarwiają przekaz. Uwagę zwracają dane statystyczne, którymi amerykański historyk operuje często – zwłaszcza liczbami ofiar, jeńców, wysiedlonych itp. Czasami ich nieco nadużywa i wcale nie wzbogaca to treści, ale wręcz przeciwnie – zaciemnia ją. Mimo to, książka jest sprawnie i dobrze napisana. Nie czyta się jej z przyjemnością, ale powodem tych odczuć jest jej treść, czyli historia pełna bólu, cierpienia i śmierci. Trzeba jednak podkreślić, że dobrze się stało, iż książka ta jest dostępna dla polskiego czytelnika, który powinien ją przeczytać.
