Autor: Françoise Thom
-
Tytuł oryginału: Beria – Le Janus du Kremlin
Tłumaczenie: Krystyna Antkowiak
Wydawnictwo: Prószyński i Spółka
Data wydania: 2016
ISBN: 978-83-8097-026-7 - Wydanie: papierowe
Oprawa: twarda
Format: 165 x 241 mm
Liczba stron: 992
W historii Związku Sowieckiego nie ma okresu równie pasjonującego, jak ten, który nastąpił bezpośrednio po śmierci Stalina, i mało jest spraw równie tajemniczych, jak śmierć Ławrientija Berii, odsuniętego od władzy wskutek spisku Chruszczowa, Malenkowa i Mołotowa i straconego w 1953 r. Odpowiedzialny za cierpienia i śmierć niezliczonych ofiar sowieckiego komunizmu, także Polaków, w szczególności zaś za śmierć polskich oficerów w Katyniu, Beria w pełni zasłużył na miano największego stalinowskiego zbrodniarza, sadystycznego kata, diabolicznej bestii niezmierzonych osobistych ambicjach. Jednak upadek Związku Sowieckiego i otwarcie archiwów niespodziewanie ukazało jeszcze jeden, paradoksalny wymiar jego wizerunku. Po śmierci Stalina, Beria snuł szeroko zakrojone plany głębokich ustrojowych reform, plany które bez wątpienia stały się bezpośrednią przyczyną jego upadku.
od wydawcy
Książka Francoise Thom Beria. Oprawca bez skazy przedstawia trochę inne oblicze szefa NKWD, niż było ono dotychczas powszechnie znane. Beria nie jest już prymitywnym zbirem i zbrodniarzem, ale subtelnym, wyrafinowanym graczem na arenie politycznej w Związku Sowieckim i Europie. Czy rzeczywiście taki naprawdę był Ławrientij Beria?
Francuska historyczka, profesorka na Sorbonie, poddaje szczegółowej analizie całe życie oprawcy z NKWD. Od czasu, kiedy Beria rozpoczynał karierę i daleko mu było jeszcze do objęcia szefostwa NKWD, aż po samą jego śmierć. To dokładna, skrupulatna analiza działań Berii jako szpiega, urzędnika, partyjnego aparatczyka i szefa osławionej sowieckiej bezpieki. W tej książce Beria jest przedstawiony jako wizjoner polityczny, realizujący swoje polityczne ambicje przez całe życie i dążący do jednego celu — obalenia Stalina i przejęcia władzy. Autorka dowodzi, że Beria swój plan realizował od początku kariery politycznej. Wszystko było temu podporządkowane. Gruzin wykazał się przy tym niesamowitą energią, sprytem, makiaweliczną zręcznością i konsekwencją. W książce Thom Beria urasta do rangi superdyplomaty i superstratega.
Może się wydawać, czytając biografię Berii, że był to polityk nowoczesny i postępowy jak na tamte czasy, że był otwarty na świat i zachodnie demokracje, bardziej niż Stalin skłonny do poznania zachodu, kontaktu ze światem zewnętrznym, porozumienia. Ale to tylko pozory. To poza, która miała zapewnić mu władzę i kontrolę nad Związkiem Sowieckim i połową Europy. Beria jako przywódca komunistycznego świata nie byłby w niczym lepszy od swojego rodaka. Ubrany w pozory normalności, był bowiem zwykłym przestępcą.
Warto zwrócić też uwagę na to, że sprawy polskie zajmują dużą część biografii Berii. Ukazane na tle szerokiej panoramy zdarzeń historycznych, mogą być dla polskiego czytelnika niezwykle cennym spojrzeniem, przykładem na to, jak widzą je historycy zachodni. Związki Berii z Polską i Polakami to relacje tragiczne dla naszego narodu, ale niezwykle interesujące jest to, co pisze na ten temat Thom. Niewielu z nas wie, jaki był stosunek Berii wobec Polski przed wojną i w jej trakcie, o jego związkach z Polakami, o tym, jak i dlaczego NKWD pod jego kierownictwem manipulowało i wykorzystywało Polaków w grze, którą prowadził. Byliśmy bowiem dla Berii jedynie przedmiotem w rozgrywce o najwyższą stawkę – władzę na Kremlu. To jasno pokazuje w swojej pracy francuska historyczka.
Trzeba stwierdzić, że praca Thom jest dość trudna w lekturze. Szczegółowość faktów powoduje, że ciężko przebrnąć przez całość historii. To lektura dla historyków, znawców tematu, raczej nie dla przeciętnego, zwykłego czytelnika. Trzeba dysponować sporym zasobem wiedzy historycznej na temat Związku Sowieckiego, Europy i historii tamtego okresu, aby w pełni zrozumieć, o czym pisze autorka.
To książka na wskroś naukowa, rozprawa na wysokim poziomie merytorycznym. Jest bogata w fakty i szczegółowe analizy przybliżające nas do poznania prawdy o Berii – postaci skomplikowanej i niejednoznacznej, wymykającej się prostym i jasnym ocenom. Okazuje się bowiem, że był to nie tylko zbrodniarz, morderca zza biurka, ale również doskonały polityk zręcznie manipulujący ludźmi i wpływający na wydarzenia, rozgrywający własną grę, której celem było pozbycie się Stalina i przejęcie władzy. Makiaweliczny, cyniczny i wyrachowany Beria może być symbolem tamtych czasów, czasów wojny i pogardy dla ludzkiego życia, dla wszelkich ludzkich wartości.
Beria to potężny ładunek wiedzy o szefie NKWD i Związku Sowieckim za rządów Stalina. Drobiazgowo opisana historia, która robi wrażenie. To szeroka panorama czasów, w których żyli Stalin i Beria — jedni z największych zbrodniarzy w historii. Podczas lektury książki warto cały czas pamiętać, że byli to mordercy pozbawieni skrupułów, zbrodniarze bez sumienia, którzy jednym podpisem wysyłali na śmierć tysiące i miliony ludzi. O nich właśnie jest ta książka.
