Upadek Cesarstwa Rzymskiego

Autor: Peter Heather

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Tłumaczenie: Janusz Szczepański
  Tytuł oryginału: The Fall of The Roman Empire
  Seria/cykl wydawniczy: Historia
  Wydawnictwo: REBIS
  Data wydania: 2006
  ISBN  9788373017351

• Wydanie: papierowe
  Oprawa: twarda
  Liczba stron: 640

Dramatyczna historia cesarstwa rzymskiego: kolosa, który padł pod naporem barbarzyńców.

Dlaczego imperium rzymskie upadło? Od czasów Zmierzchu Cesarstwa Rzymskiego Edwarda Gibbona odpowiedzi na to pytanie pojawiało się wiele. W 1984 pewien niemiecki uczony obliczył, że wskazano ponad dwieście przyczyn: od impotencji spowodowanej przez systematyczne zatruwanie ołowiem do rabunkowej gospodarki leśnej, od nadmiernie rozrośniętej biurokracji do zamiłowania do zbyt gorących kąpieli, od emancypacji kobiet po podagrę. Nic dziwnego, że wielu historyków znużonych nie kończącymi się kontrowersjami przychyla się do lansowanej w ostatnich dziesięcioleciach przeciwnej teorii: upadku właściwie nie było. Rzymska Europa nie legła w gruzach, lecz uległa ewolucyjnemu przekształceniu.

Według Petera Heathera – brytyjskiego historyka i wykładowcy Worcester College w Oksfordzie – rzymski kolos w IV wieku był potężny jak dawniej i bynajmniej nie chwiał się na glinianych nogach.

Co więc było przyczyną upadku? Dom Wydawniczy REBIS, http://www.rebis.com.pl

Są takie książki historyczne przeznaczone dla szerokiego grona odbiorców, do których specjaliści z różnych wąskich dziedzin mają wiele zastrzeżeń. Wyśmiewają je, choć sami nie mają wiele do zaoferowania w zamian. Do takich książek należy Upadek Cesarstwa Rzymskiego oksfordzkiego profesora Petera Heathera.

Imperium Rzymskie było nie tylko potęgą militarną; technologicznie znacznie wyprzedzało wszystkich swoich sąsiadów. Nic więc dziwnego, że jednym z najczęściej pojawiających się pytań jest to, o przyczyny jego upadku. Nad zagadnieniem tym pochylało się wielu historyków i archeologów poczynając od Edwarda Gibbona i jego monumentalnego dzieła Zmierzch i upadek Cesarstwa Rzymskiego, które powstało pod koniec XVIII w. Właśnie z tym tematem postanowił zmierzyć się Heather. Na ponad sześciuset stronach swojego dzieła Brytyjczyk roztacza swoją wizję schyłku jednego z największych imperiów w dziejach świata, które do dnia dzisiejszego rozpala wyobraźnię ludzi. Niewątpliwą siłą książki Heathera jest połączenie analizy źródeł historycznych i archeologicznych. Naturalny, wydawałoby się, sojusz między uzupełniającymi się dziedzinami, nie jest wcale tak częsty, jak wydawałoby się postronnym widzom. Brytyjczyk dobitnie pokazuje, jak te dwie dziedziny należy łączyć tak by wzbogacić naszą wizję dawnych czasów.

Ogromną zaletą Upadku Cesarstwa… jest barwny język, którym został napisany. Książkę tę czyta się jak wciągającą powieść z pogranicza sensacji i political-fiction. A przecież wszystkie przedstawione w niej wydarzenia miały naprawdę miejsce.

W swoim dziele Heather odrzuca tezę o wielkim kryzysie – szczególnie gospodarczym – cesarstwa w III w. n.e., kiedy nasiliły się najazdy barbarzyńców zza Renu i Dunaju, a na Wschodzie łeb podnosić zaczęło odrodzone Imperium Persów. Twierdzi on, że nastąpiło jedynie przeniesienie ciężaru produkcji z prowincji, które święciły triumfy w okresie wczesnego cesarstwa – Italii, Galii, Hiszpanii – na Wschód, który odzyskał witalność po kilku wiekach zastoju. Prawdziwy kryzys przyszedł według Brytyjczyka dopiero w drugiej połowie IV w. wraz z niespodziewanym pojawieniem się Hunów. Ten koczowniczy lud przybyły ze środkowoazjatyckich stepów swoim naporem uruchomił bowiem lawinę przesunięć ludności. Barbarzyńskie – głównie germańskie – ludy uchodząc przed przerażającym przeciwnikiem zaczęły nie tylko najeżdżać swojego bogatego sąsiada w celu zdobycia łupów, jak robili to wcześniej, ale szukać nowych ziem, na których mogłyby się osiedlić. Wyniszczone wcześniejszymi wojnami przygraniczne ziemie cesarstwa wydawały się najlepszym ku temu miejscem. Oczywiście Rzymianie mieli zupełnie odmienne zdanie na ten temat. W efekcie na obszarze Imperium zaczęły powstawać niezależne barbarzyńskie królestwa, których osłabiona ciągłymi wojnami armia rzymska nie była w stanie powstrzymać. Niemoc władzy centralnej szybko dostrzegać zaczęły lokalne elity, które zaczęły stopniowo przechodzić na stronę najeźdźców wiedząc, że cesarze nie są już w stanie bronić ich interesów.
Sporą część książki Heathera stanowi właśnie opis tego, jak kolejne ziemie wyślizgiwały się spod władzy rzymskich imperatorów. Poznajemy przy tym szereg fascynujących postaci, zarówno Rzymian, jak i barbarzyńców, które uczestniczyły w tych wydarzeniach, a nierzadko były wręcz ich kołami zamachowymi.

Dzieło Brytyjczyka podzielone zostało na trzy części. W pierwszej, zatytułowanej Pax Romana, autor wprowadza nas w dzieje Cesarstwa Rzymskiego, rzucając szerokie tło na wydarzenia, które opisuje dalej. Kolejna część – Kryzys – to niejako rdzeń książki, jej główna część, w której Heather dokładnie przedstawia przyczyny upadku Rzymu, wpisując je zręcznie w narrację historyczną. Część ostatnia, podsumowująca, zatytułowana została Upadek Imperium. Brytyjczyk opisuje w niej kres nie tylko Państwa Rzymskiego, ale również Imperium Hunów, które tak wydatnie przyczyniło się według niego do rozpadu tego pierwszego.

Upadek Cesarstwa… Petera Heathera jest z pewnością książką kontrowersyjną, która wzbudza dyskusje w kręgach specjalistów. Nie jest to jednak jej wada, a zaleta, szczególnie, jeśli zdajemy sobie sprawę z tego, że karta zmierzchu Rzymu nie została jeszcze zamknięta i nadal jest przedmiotem badań historyków.