Autor: Martin Bauer
-
Tłumaczenie: Małgorzata Slabicka
Konsultacja naukowa: BRAK
Tytuł oryginału: Die Tempelritter. Mythos und Wahrheit
Seria/cykl wydawniczy: ludzie – idee – wydarzenia
Wydawnictwo: Dolnośląskie
Data wydania: 2013 (wyd. II; 2004 wyd. I)
ISBN: 978-83-271-5063-9
- Wydanie: papierowe
Oprawa: twarda
Liczba stron: 256
Zakon, którego losy znalazły swój tragiczny finał przed ponad 600 laty, do dziś żyje w wielu sercach i umysłach. W licznych kręgach panuje wręcz przekonanie, że zakon nadal istnieje, chociaż w 1314 roku został rozwiązany, a jego przywódcy spaleni. Już za czasów istnienia zakonu krążyły liczne legendy o dumnych rycerzach przyodzianych w biel, którzy w bitwie za nic mieli śmierć, a na co dzień kryli się za murami swoich twierdz. Książka weryfikuje te fantazje…
Czasem człowiek zazdrości autorom, którzy zajmują się tak poczytnymi tematami. Mija to, gdy lektura grzęźnie na zwodniczych, krętych i ślepych ścieżkach spiskowych teorii dziejów i nieprawdopodobnych wyjaśnień. W wypadku tej książki tak się na szczęście nie dzieje. Od początku do końca trzymając w napięciu, sama trzyma się zasad naukowej rzetelności. Oczywiście można dyskutować, czy wręcz nie zgadzać się z niektórymi tezami Autora, lecz nie zmienia to dużej wartości tej pozycji.
Czytając, zwróciłem uwagę na mocny, czasem wręcz kolokwialny język – to kontrowersyjny zabieg (translatorski?) i nie wiem, czy konieczny. Kilka tez jest w mojej opinii zbyt wyeksponowanych, inne zaś przemilczane (np. silny polityczny wymiar krucjat), ale to prawo Autora. Niektóre fakty są z kolei troszkę naciągnięte (państwo Krzyżowców nie miało wszak 200 lat w momencie pojawienia się templariuszy). Te spostrzeżenia, które pojawiały się podczas lektury nie zmieniają jednak bardzo pozytywnej oceny całej pracy. Bauer nie idzie na skróty, dokładnie zarysowuje tło społeczno-polityczne na którym ufundowano ideę krucjat. Jasno pokazuje znaczenie sofistycznego wywodu Bernarda z Clairvaux uzasadniającego połączenie sprzecznych ideałów mnicha i rycerza, przy jednoczesnej krytyce średniowiecznego rycerstwa. Wyjaśnia dość przekonywująco tezy pojawiające się w literaturze często, ale ogólnikowo (np. o templariuszach jako pierwszych bankierach Europy).
Przez większość kwestii delikatnych (np. proces templariuszy, jego cel, przebieg i uwarunkowania) Autor przechodzi bardzo ostrożnie, omijając mielizny spekulacyjnych i nienaukowych teorii i twierdzeń. Jednocześnie nie stroni od jasnych i zdecydowanych opinii (rola Filipa IV Pięknego i korzyści jakie odniósł z likwidacji zakonu, czy potencjał polityczno-intelektualny samego zakonu). Bardzo dobrze pokazuje też jak szybko pamięć o templariuszach zaniknęła w Europie i w jaki sposób została wskrzeszona i wykorzystana w dobie Oświecenia.
Bauer pisze ciekawie, a jednocześnie w sposób bardzo wyważony. Jasno informuje czytelnika, gdzie przedstawiane poglądy przekraczają ramy naukowej rzetelności wypływając na ocean czystych, nieudowadnialnych spekulacji. Odsiewa je i obnaża ich słabości, ale oczywiście każdy wyznawca takich koncepcji może wedle Autora pozostać im wierny.
Jednym słowem lektura pochłaniana jednym tchem. Dobra rozrywka, ale też rzetelne źródło informacji. Napisana wartko i interesująco, czego więcej chcieć od książki popularnonaukowej? Fakt drugiego wydania też mówi za siebie. Ja chciałbym więcej takich książek.
