Starożytna Grecja od kuchni

Autor: Magdalena Nowakowska

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN
  Data wydania: 2017
  ISBN 9788301195809 (papierowe), 9788301196738 (e-book)
  
• Wydanie: papierowe, e-book
  Oprawa: miękka
  Liczba stron: 430

Jaka była rola uczty i sympozjonu, prócz czerpanej z niej rozrywki i radości z jedzenia i picia? Kto gotował dla Platona i Sokratesa? Gdzie były kobiety, podczas gdy ich mężowie biesiadowali? Jak wyglądały przybory kuchenne? Czy Grecy wychodzili na lunch? Czy zmysłowe przyjemności mogą mieć coś wspólnego z rybami? Czy dziś możemy posmakować starożytnego sera?

W zaglądaniu do kuchni zawsze jest coś ekscytującego! To właśnie za kulisami dojrzymy to, czego nie widać na nakrytym stole. Grecy z pewnością nie byli pierwszymi ludźmi wykazującymi zainteresowanie kulinariami, ale byli jednymi z pierwszych, którzy uświadomili sobie, że gotowanie może być sztuką. Rytuał rodzinnych spotkań przy stole można obserwować również dziś. A jak to wyglądało w starożytności?fragment opisu wydawcy

Kiedy najlepiej zbierać oliwki? Czym są paksimadia? Ile rodzajów sera znali antyczni Grecy? Czy we własnej kuchni można przygotować danie wg antycznego przepisu? Odpowiedzi na te pytania można znaleźć w książce Magdaleny Nowakowskiej „Starożytne Grecja od kuchni”. Na polskim rynku wydawniczym nie często pojawiają się książki dotyczące życia codziennego starożytnych Greków czy Rzymian, w których omawiana tematyka jest potraktowana w sposób popularno-naukowy. Autorka będąca filologiem klasycznym w treści książki odwołuje się do licznych źródeł pisanych, w których pojawiają się wątki kulinarne. Przytaczane są między innymi takie dzieła jak komedie Arystofanesa (V wiek p.n.e.), czy „Uczta mędrców” Atenajosa (z przełomu II i III wieku n.e.). Tytuł książki jednoznacznie może kojarzyć się Czytelnikowi z Grecją okresu klasycznego i hellenistycznego jednak bardzo często znajdziemy również odwołania do rzymskich tradycji kulinarnych, przywoływani są tacy autorzy jak Galen czy Apicjusz, którzy działali w II wieku n.e. Informacje pozyskane z dzieł literatury antycznej w mniejszym stopniu uzupełnione są danymi z publikacji badań archeologicznych. Autorka w kilku miejscach powołuje się na wyniki badań z zakresu archeologii eksperymentalnej dotyczących czasu oraz jakości przygotowywanych potraw.

Książka porusza wiele tematów związanych z konsumpcją oraz przygotowaniem potraw. Jest również zdecydowanym poszerzeniem dobrze znanej pozycji Lidii Winniczuk „Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu” (PWN), w której kulturze jedzenia w Grecji antycznej poświęcono zaledwie jeden rozdział.

Książka jest podzielona na dwie zasadnicze części. W pierwszej (Wokół stołu) kolejne rozdziały  omawiają aranżacje stołu, opisy uczty, sympozjonu często przeplatane anegdotami pochodzącymi z dzieł antycznych związanymi z przyzwyczajeniami żywieniowymi. Uwaga Czytelnika zwrócona jest na różne rodzaje naczyń i urządzeń służących do przygotowywania potraw, sposobu serwowania dań oraz kultury picia wina. Znajdziemy odnośniki do zachowań ludzi żyjących w Grecji współczesnej.

Kolejna sekcja (Jadłospis) dotyczy składników, jakie były stosowane w starożytności. Poszczególne rozdziały zawierają informacje dotyczące najczęściej stosowanych warzyw, owoców, mięs i ryb z odwołaniem do mitologii lub świąt i obrzędów. Można się również dowiedzieć, jak wyglądały antyczne ule oraz jak ważne w życiu każdego Greka i Greczynki były produkty wytwarzane z mleka czy jak wyglądał proces produkcyjny oliwy z oliwek. Osobny rozdział poświęcony jest ziołom i przyprawom używanym w starożytności. Wachlarz prezentowanych tutaj roślin jest bardzo szeroki, od powszechnie znanych i stosowanych: kopru, anyżu, fenkułu czy kuminu poprzez orientalne: cynamon, imbir lub goździki po pożądane, lecz trudno dostępne: szafran czy sylfion. Nacisk położony jest na właściwości ziół nie tylko kulinarne, ale także lecznicze, kosmetyczne czy narkotyczne.

W rozdziale zamykającym zaproponowany jest wybór przepisów stosowanych przez starożytnych Greków oraz Rzymian. Dzisiaj, we własnej kuchni można spróbować przygotować takie smakołyki jak tiganites – niewielkie naleśniki smażone na głębokim tłuszczu, treściwe zupy – fake z soczewicy oraz ptisane, której bazą jest kasza, czy bardziej skomplikowane dania dla większej ilości osób: „kurczaka na dyniach” lub „faszerowane kałamarnice z ziołowym sosem”.

Książka jest bogato ilustrowana barwnymi zdjęciami przedstawiającymi liczne naczynia związane z procesem przygotowania potraw, zarówno te faktycznie używane w antycznej kuchni, jak i różne sceny prezentowane na naczyniach figurowych. Niestety w książce pojawiają się liczne błędy merytoryczne pod ilustracjami. Warto tu wspomnieć o tych najbardziej rażących.  Błędnie datowane są mozaiki pochodzące z Domu Dionizosa w Nea Pafos na Cyprze (s.18).  Zamiast II wiek p.n.e., powinno być II wiek n.e (już nie wspominając o tym, że miejsce podpisane jest wyrażeniem „na Pafos”!) (s.278). Błędnie określone są również nazwy naczyń, np. czarnofigurowa scena przedstawiająca Achillesa i Ajaksa grających w grę znajduje się na amforze a nie na kraterze (s.92). Kolejnym błędem merytorycznym jest pomylenie stylów malarskich (s.164) czarnofigurowa olpe z Vulci podpisana jest jako czerwonofigurowa. To tylko kilka wymienionych. Niestety błędów w podpisach jest dużo więcej. Czytelnik może mieć również trudność w rozróżnieniu chronologii przytaczanych dzieł literackich lub prezentowanych zabytków (datowania niektórych są zbyt szerokie, nie są również podanie ośrodki produkcji lub są one podane błędnie).  Często również niedoprecyzowana jest chronologia przytaczanych informacji np. opis korzystania różnych urządzeń kuchennych nie jest podzielony chronologicznie. W efekcie czytelnik może mieć trudność w wyróżnieniu okresów wprowadzenia różnych rozwiązań technologicznych. Brakuje również bardziej szerokiego spisu ilustracji albo przynajmniej listy muzeów, w których znajdują się prezentowane zabytki. Dużym mankamentem książki jest brak przypisów. Rozdziały w wielu miejscach naszpikowane są szczegółami, do których powinien odnosić się chociażby podstawowy przypis.  Zaskakuje również bardzo skromna bibliografia, która składa się z wyboru 15 pozycji.

Generalnie jest to bardzo ciekawa pozycja, dosyć swobodna w treści, jednak logicznie ułożona całość zamyka się w zgrabnej kompozycji. Na pewno może posłużyć jako pewnego rodzaju wprowadzenie do tajników kuchni starożytnej.