Śmierć i pogrzeb w starożytnym Egipcie

Autor:  Salima Ikram

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Tłumaczenie: Joanna Aksamit
  Tytuł oryginału: Death and Burial in Ancient Egypt
  Seria/cykl wydawniczy: –
  Wydawnictwo: Państwowy Instytut Wydawniczy
  Data wydania: 2004
  ISBN  9788306029380

• Wydanie: papierowe
  Oprawa: twarda
  Liczba stron: 192

Nie grzeszyłem przeciw ludziom, nie szkodziłem poddanym, nie czyniłem nieprawości w miejscu prawdy, nie znałem zła, nie popełniałem grzechów. Nigdy nie starałem się być pierwszym ani też, by dzieła rąk poddanych moich dawano mi wobec innych ludzi, nie stałem się przyczyną nędzy biedaków, nie robiłem tego co jest wstrętne bogom. Nie oczerniałem sługi wobec przełożonego jego, nie stałem się przyczyną głodu, nie stałem się przyczyną płaczu, nie zabijałem sam ani nie kazałem zabijać, nie zadawałem cierpienia nikomu. Nie pomniejszałem ofiar w świątyniach, nie umniejszałem chlebów bożych, nie zabierałem placków duszom zmarłych. Nie oddawałem się rozpuście ani samogwałtowi…

Księga Umarłych (Księga wyjścia w ciągu dnia)

Tajemnicze egipskie rytuały pogrzebowe od wieków fascynują, przyciągając naukowców i pasjonatów tej niezwykłej cywilizacji. To właśnie w miejscach nierozerwalnie związanych ze śmiercią i pogrzebem spotkać dziś można największe grupy turystów, odwiedzających corocznie Egipt. Dla starożytnych mieszkańców kraju nad Nilem nie było w nich jednak zbyt wiele tajemniczości. Wszystkie one prowadziły do bardzo konkretnego celu, jakim było przeniesienie ziemskiej egzystencji do nowego, pozagrobowego świata. Zachowanie ciała w dobrej kondycji oraz zabranie w zaświaty odpowiedniego zestawu przedmiotów, a nawet służby, odgrywało w tej swoistej „przeprowadzce” bardzo istotną rolę.

Salima Ikram jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych twarzy światowej egiptologii. Jej wielkie zasługi, także na polu popularyzacji wiedzy o starożytnym Egipcie, są nie do przecenienia. Od lat nie tylko wykłada egiptologię, ale także bierze udział w wielu przedsięwzięciach popularyzatorskich, takich jak np. telewizyjne programy popularnonaukowe kanału Discovery, poświęcone cywilizacji staroegipskiej. Dzięki jej świetnej publikacji poświęconej egipskim rytuałom pogrzebowym mamy okazję zgłębić ich religijne i praktyczne aspekty.

Nie da się zrozumieć egipskich zwyczajów grzebalnych bez poznania, choćby pobieżnego, historii państwa faraonów oraz wierzeń jego mieszkańców. Autorka wprowadza nas więc powoli do problematyki, której poświęcona jest książka, przez rozdziały opisujące najważniejsze wydarzenia historyczne i etapy kształtowania się, rozwoju i upadku imperium faraonów. Bardzo ważny fragment książki stanowi także rozdział pokazujący rolę religii i sposób postrzegania świata przez Egipcjan. Wierzyli oni bowiem, że ich kraj to miejsce idealne, wybrane przez bogów i nieustannie przez nich doglądane. Zadaniem każdego Egipcjanina było więc stosowanie się do zasad przez bogów ustanowionych i dbanie o zachowanie równowagi – harmonii nazywanej przez nich maat. Przekazywane z pokolenia na pokolenie opowieści mitologiczne (np. mit o Ozyrysie) oraz święte księgi (Księga Umarłych, Teksty Piramid, Teksty Sarkofagów czy tzw. Księgi Podziemi) pomagały utrzymać „właściwy kurs” i zapewniały w magiczny sposób pomyślność starań o nowe, pozagrobowe życie.

Skomplikowany i kosztowny proces mumifikacji wymagał nie tylko wiedzy o budowie ludzkiego ciała, ale także czasu i obecności odpowiednich duchownych i fachowców. Ta powszechnie kojarzona ze starożytnym Egiptem metoda konserwacji zwłok nie była dostępna dla wszystkich. Uboższe warstwy społeczne musiały zadowolić się znacznie skromniejszymi zabiegami, ryzykując niemożliwość funkcjonowania w zaświatach w razie zniszczenia ciała. Autorka przybliża czytelnikowi krok po kroku przebieg mumifikacji i towarzyszących jej rytuałów. Opisuje także zwyczaje związane z mumifikacją zwierząt – boskich symboli, ale także domowych pupilków, chowanych czasem razem z właścicielami. W kolejnych rozdziałach poznajemy zasady konstruowania grobów – miejsc wiecznego spoczynku i przebieg samych ceremonii pogrzebowych oraz kultów żałobnych i pośmiertnych. Szczególnie istotne wydają się te ostatnie, które niejednokrotnie sprawowane były nawet setki lat po śmierci „zasłużonych” Egipcjan.

Książka Salimy Ikram jest przeznaczona dla szerokiego grona dorosłych odbiorców. Doświadczenie autorki, długoletniej wykładowczyni uniwersyteckiej, jest wyraźnie widoczne w jej przystępnym, a jednocześnie fascynującym języku. Mimo dużej ilości informacji zawartych w książce, jej lektura to prawdziwa przyjemność i intelektualna uczta. Jest to jedna z najbardziej pasjonujących dostępnych w języku polskim publikacji dedykowanych wszystkim, którzy pragną zgłębić tajemnice egipskich grobowców. Po jej przeczytaniu żadna zabłąkana, hollywoodzka mumia nie będzie nam już straszna…:)