Prostytucja w średniowieczu

Autor: Jacques Rossiaud

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Tłumaczenie: Piotr Salwa
  Tytuł oryginału: La prostituzione nel Medioevo
  Wydawnictwo: Volumen
  Seria wydawnicza: –
  Data wydania: 1997
  ISBN: 83-86857-55-2
  
• Wydanie: papierowe
  Oprawa: miękka
  Liczba stron: 286

Jacques Rossiaud należy do najbardziej awangardowych badaczy, zajmujących si historią społeczną. Nowością jego prac jest to, że więcej poświęca duchowym i ideowym przejawom życia w kręgu określonej formacji społecznej, aniżeli jej aspektom materialnym. Podczas swoich archiwalnych poszukiwań J. Rossiaud odkrył niezwykle bogatą i jeszcze nie wykorzystaną dokumentację, rzucając światło na te spośród form życia zbiorowego w średniowieczu, nad którymi nie zastanawiano się dotąd, głównie z powodu wstydliwego milczenia erudytów. Obecnie budzą one żywe zainteresowanie, w nawiązaniu do pytań stawianych jeszcze przez Micheleta. Na podstawie owych dokumentów J. Rossiaud opowiada o seksualności młodzieży w średniowieczu, jej gwałtowności i przemocy z opisu wydawcy

Średniowiecze kojarzy się nam z pobożnością, w silną wiarą w Boga i umartwianiem się. Książka J. Rossiaud Prostytucja w średniowieczu pokazuje jakże inne oblicze tej epoki. Praca pisana jest na bogatej bazie źródłowej, która w dużym stopniu składa się z dokumentów sądowych, pochodzących przede wszystkim ze wschodniej Francji od Burgundii po Prowansję w XV wieku. Dla późnego średniowiecza dla Francji (czy Anglii) dysponujemy całkiem pokaźną liczbą dokumentów. Jest ich na tyle dużo, że można wykorzystywać je w badaniach statystycznych. Z drugiej strony jest ich na tyle niewiele, że jeden historyk potrafi je ogarnąć, bez ślęczenia całe życie nad jedną kwestią. Innymi słowy liczba źródeł dla tych czasów i tych rejonów jest idealna dla historyka. To zresztą po raz kolejny pokazuje, jak bardzo były zapóźnione ziemie polskie wobec centrum ówczesnej Europy. Dopiero dla czasów późniejszych polski historyk dysponuje podobną liczbą źródeł.

Praca Rossiaud składa się z dziewięciu rozdziałów. Pierwsza część (cztery rozdziały) oparte są na wspomnianych powyżej źródłach. Druga część porównuje dane ze wschodniej Francji z obrazem późnośredniowiecznej Francji i Italii. Pierwszy z rozdziałów „Struktura i zasięg prostytucji miejskiej” próbuje oszacować liczebność prostytutek w końcu średniowiecza w południowo-wschodniej Francji. Jedynie  częściowo można to uczynić, najprawdopodobniej większy procent kobiet (i to trzykrotnie) pracowało w tym zawodzie w średniowieczu niż w XIX wieku. Po prostu istnieje oczywista korelacja między biedą a prostytucją. Dla czytelnika jeszcze bardziej szokujący może być rozdział drugi książki „Normy seksualne, zamęt wprowadzany przez młodzież, instytucje mediacyjne”. Dowiadujemy się z niego jak często dochodziło w Burgundii do gwałtów i to w zdecydowanej większości (80%) zbiorowych. Większość sprawców było młodymi kawalerami, którzy czasami potrafili się włamywać do mieszkań, aby zgwałcić ich lokatorki. Nie tylko sprawcy nie byli przesadnie karani. Los zgwałconych kobiet omawiany jest w trzecim rozdziale „Poszkodowane i ich losy: ofiary gwałtów, właścicielki domów publicznych i prostytutki”. Większość nieszczęsnych po prostu trafiała do ówczesnych burdeli. Gwałt (a większość zgwałcona była pannami) najczęściej radykalnie zmniejszał szansę na ożenek i kobiety nim dotknięte nie miały wielu możliwości, aby móc dalej normalnie żyć. Rozdział czwarty „Prostytucja a społeczeństwo” dowiadujemy się jaka była klientela burgundzkich domów publicznych w XV wieku. Nie tylko uczęszczanie do tych przybytków uchodziło za coś praktycznie dozwolonego, to w przypadku kawalerów było wręcz wskazane. Rozdział piąty „Pozory” opowiada o zmianach w postrzeganiu prostytucji w  XIV-XV wieku. Szósty rozdział „W kręgu teorii” pokazuje jak usprawiedliwiano istnienie zjawisko prostytucji, traktując ją jako konieczność zorganizowaną dla dobra powszechnego. Rozdział siódmy „Natura gnębiona” traktuje o zmianie stosunku do prostytucji w XIV-XV wieku, co było spowodowane efektem epidemii dżumy. To wtedy prostytucja zaczęła być traktowana jako coraz większe zło. Kolejny ósmy rozdział „Natura zwycięska” pokazuje ponowne lekceważenie problemu prostytucji w XV wieku. Wreszcie ostatni dziewiąty rozdział „Zamęt i pokuta” pokazuje proces coraz powszechniejszego potępiania korzystania z usług prostytutek.

Książka jest niezwykle wciągającą. Szokujące jest choćby to jak częste były gwałty w późnośredniowiecznej wschodniej Francji. Taką falę przemocy seksualnej kojarzymy dziś np. z Afryką Południową. Kiedyś w Europie obyczaje były bardzo podobne. Bardzo ciekawie wyglądają też rozważania o łaźniach i ich popularności. Wbrew temu jak nam się kojarzy stosunek do czystości w średniowieczu, to w późnośredniowiecznej Francji ludzie stosunkowo często chodzili do łaźni. Tyle, że nie zawsze była w nich woda, ale za to zawsze były łaziebne. Po prostu łaźnie były w zasadzie domami publicznymi. Łaźnie straciły na znaczeniu, kiedy zaczęto doszukiwać się w odbywających w nich praktykach przyczyn bożej kary jaką według tych ludzi była dżuma. Autor pracy nie ustrzegł się pewnych błędów. Szczególnie w drugiej części, w której próbuje tworzyć obraz dla całej Europy, a nie części Francji. Pewne lokalne zjawiska postrzega jako efekt uniwersalnej przemiany poglądów. Tyle, że miały one wymiar lokalny i w dużym stopniu związane były z sytuacją, jaka miała miejsce w danym mieście. I tak na przykład ściganie „sodomitów” (czyli homoseksualistów) we Florencji w XV wieku związane były z problemami miasta, które osłabło i zaczynało tracić swoje znaczenie gospodarcze. Nigdzie indziej nie szukano i nie stawiano przed sądem takiej liczby mężczyzn podejrzewanych o homoseksualizm. Mimo kilku pojawiających się w książce podobnych, zbytnich generalizacji, zdecydowanie warto z czystym sumieniem polecić pracę Rossiaud.