Autor: Mary Beard
-
Tłumaczenie: Tomasz Chwałek
Tytuł oryginału: The Parthenon
Wydawnictwo: Rebis
Data wydania: 2018
ISBN 978-83-806-2258-6
-
Wydanie: papierowe
Oprawa: twarda z obwolutą
Liczba stron: 232
Na bezludną wyspę Mary Beard zabrałaby… marmury Elgina, piękne rzeźby z Partenonu. Autorka po raz pierwszy ujrzała je w Muzeum Brytyjskim w wieku pięciu lat – tak zaczęła się jej przygoda ze starożytnością. Partenon to przekrojowa historia najsłynniejszej świątyni w dziejach, a także rozprawa z narosłymi wokół niej kontrowersjami. Czytelnik dowie się, co znaczył Partenon dla ludzi poprzez wieki, jak pełnił funkcję kościoła i meczetu, a także – dlaczego tak nadzwyczajnie wpisał się w historię naszej kultury.informacja wydawcy
Po niewątpliwym sukcesie, jaki na świecie (nie wyłączając Polski) odniosły książki Mary Beard, poznański Rebis zdecydował się na wydanie kolejnej, tym razem poświęconej Partenonowi. Zapewne część potencjalnych czytelników zada sobie pytanie, cóż można napisać na tylu stronach o jednym zabytku? Czy jest to praca z zakresu architektury, a może historii sztuki? Do pewnego stopnia zostały uwzględnione oba zakresy zagadnień, ale przede wszystkim jest to książka o wpływie kultury klasycznej na rozwój cywilizacji europejskiej, niepozbawiona trudnych pytań o prawa do jej eksponowania. Gwarantuje to niebagatelną przyjemność intelektualną płynącą z lektury, tym większą, że zmusza do refleksji nad otaczającą nas rzeczywistością. W dobie nasilania się zjawiska polegającego na (często nieuświadomionym) odrzucaniu wzorców klasycznych, taka refleksja jest więcej niż potrzebna.
Co ciekawe, Beard wcale nie skoncentrowała się na antycznych dziejach Partenonu, lecz na jego późniejszych losach. Z tego względu zbiorowym bohaterem książki nie są Ateńczycy, ale Wenecjanie, Turcy, Grecy (współcześni) i Brytyjczycy. Dzięki autorce można dowiedzieć się kto był odpowiedzialny za odbudowę Partenonu, jakimi dokonał tego metodami i do jakiego stopnia kierował się oryginalną konstrukcją. Turyści, którzy rokrocznie odwiedzają Ateny zazwyczaj nie zadają sobie tego typu pytań, przez co nie do końca wiedzą z czym w istocie mają do czynienia – rodzi to pytanie o percepcję antyku i jej prawidłowość. Stwierdzenie, że większość wyobrażeń na jego temat ukształtowała się jeszcze przed XIX w., a obecnie jest zasilana głównie „kliszami” propagowanymi przez popkulturę nie jest wystarczające do zmiany sytuacji. Konieczna jest popularyzacja dokonywana na wysokim poziomie, uwzględniająca źródła kształtowania się wyobrażeń na dany temat, bez względu na to, jak karykaturalną postać przybrały. Mistrzynią takiego podejścia jest właśnie Beard i nic dziwnego, że książki, programy telewizyjne czy wykłady jej autorstwa cieszą się tak znaczną popularnością.
Centralnym elementem narracji pozostają tzw. marmury Elgina. Ich obecność w British Museum odpowiada nie tylko za napięcia dyplomatyczne powstałe na linii Grecja – Wielka Brytania, ale także za… rozbudzenie fascynacji antykiem u kilkuletniej niegdyś Beard. Pełnią w jej książce rolę swoistej soczewki, ogniskującej problemy związane z wieloletnim rabowaniem zabytków przez potęgi kolonialne. Interesujące post scriptum napisała do Partenonu historia: niedawny los Palmiry zdaje się dostarczać argumentów przemawiających za słusznością takiego postępowania, ale dyskusji nie da się oczywiście sprowadzić do tego typu nacechowanych emocjami przykładów. Warto w tym kontekście sięgnąć po recenzowaną wcześniej na portalu Mądre Książki pracę Franka Kolba pt. Zmanipulowana Troja, której autor silnie zaakcentował problem starożytnego dziedzictwa kulturowego i jego wykorzystywania do nie zawsze etycznych celów.
Książka została wydana w szacie graficznej mającej przywodzić na myśl bestsellerowy SPQR. Nie tylko pod względem formy wydania Rebis stanął na wysokości zadania: wobec przekładu trudno mieć jakiekolwiek zastrzeżenia.
Cieszę się, że działalność popularyzatorska Beard wreszcie została w naszym kraju zauważona i należycie doceniona. Polski czytelnik zasługuje na świetnie napisane opracowania wprowadzające go w fascynujący krąg kultury klasycznej. W skali roku ukazuje się u nas kilka-kilkanaście książek popularnonaukowych z tej dziedziny, ale większość z nich nie jest warta uwagi. Po co wydawać byle co, skoro można zainwestować w wydanie pozycji sprawdzonych i cieszących się na świecie dużą popularnością? Partenon nie daje się prosto zakwalifikować do grona książek poświęconych starożytności: to pozycja należąca do szeroko rozumianej humanistyki, a zapoznanie się z jej treścią odbędzie się z pożytkiem dla każdego, dla kogo kultura klasyczna nie kojarzy się wyłącznie z nudnymi lekcjami języka polskiego, podczas których przerabiano dzieła Homera, które gombrowiczowsko „zachwycają”. W moim odczuciu jest to murowany kandydat do nominacji na Mądrą Książkę 2018 roku.
