Palmyra, której już nie ma

Autor: Paul Veyne 

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Wydawnictwo: Uniwersytetu Łódzkiego
  Data wydania: 2021
  ISBN: 978-83-8220-316-5
  

• Wydanie: papierowe
  Oprawa: miękka
  Liczba stron: 138

Dlaczego grupa terrorystów splądrowała bezbronne zabytki z odległej przeszłości? Dlaczego zniszczyła miejsce wpisane przez UNESCO na listę światowego dziedzictwa?
Skąd tak wielka masakra, skąd męczarnie, tortury i dekapitacja? Uważałem, że moim obowiązkiem, obowiązkiem emerytowanego już profesora, ale i czysto ludzkim odruchem, będzie wyrażenie zdumienia z powodu tego niezrozumiałego szaleństwa. Z tych samych zresztą przyczyn chciałem naszkicować portret Palmyry pełnej splendoru, takiej, o której odtąd będzie można przeczytać jedynie w książkach. To opowieść o mieście, które powstało i rozwinęło się w szczególnym dialogu koczowników, ludzi pustyni, z osiadłymi rolnikami uprawiającymi ziemię; to też opowieść o fascynacji kulturą grecko-rzymską i zdolności tych ludzi do twórczej adaptacji wzorców kulturowych. To świetna opowieść o zmieniającym się i różnorodnym świecie, który musi i chce się ze sobą dogadywać.
To opowieść o świecie na jakiś sposób globalnym, jeśli uświadomimy sobie, że Palmyreńczycy handlowali luksusowymi towarami pomiędzy Chinami i Indiami a basenem Morza Śródziemnego i generalnie światem rzymskim. To książka godna zaufania i niezmiernie aktualna, przedstawiająca wizję minionego świata, którego echa pobrzmiewają nadal w otaczającym nas świecie, a problemy nurtujące ówczesnych mieszkańców Palmyry rezonują w naszych myślach kim jestem, skąd pochodzę, jak osiągnę szczęście i satysfakcję, kto jest moim bliskim i jak mam się odnosić do obcych.  z opisu wydawcy

Paul Veyne jest znanym francuskim historykiem. Zajmował się historią starożytną oraz metodologią historyczną. Znany jest z odrzucania paradygmatu historycznego wywodzącego się z założeń przyjmowanych przez szkołę annales. Jest on autorem takich dzieł jak Comment on écrit l’histoire. Essai d’épistémologie (1970),  Le pain et le cirque (1975), Foucault rewolucjonizuje historię (1979, pol. wyd. 2007), Najpiękniejsza historia miłości (wyd. pol. 2004), Les Grecs ont-ils cru à leurs mythes ? Essai sur l’imagination constituante (1983), Imperium Grecko-Rzymskie (2005, wyd. pol. 2007), Sexe et pouvoir à Rome (Paryż 2005), La Villa des Mystères à Pompéi (2016). Był też redaktorem i współautorem książki Historia życia prywatnego Tom I: Od Cesarstwa Rzymskiego do roku tysięcznego (1985, wyd. pol. 1998).

Głównym bohaterem książki P. Veyne’a jest Palmyra. To syryjskie miasto słynęło z dosyć dobrze zachowanych ruin z czasów rzymskich. Położona na Pustyni Syryjskiej w czasach cesarstwa rzymskiego wyrosła na ważnego pośrednika w międzynarodowym handlu. Dzięki temu miasto w syryjskiej oazie wzbogaciło się. Mimo że leżało w państwie rzymskim, to zachowało swoją tożsamość, co dobrze widać w miejscowej epigrafice, gdzie dominowały teksty napisane w języku aramejskim, a nie greckim czy łacinie. Jest to kompletnie wyjątkowe dla cesarstwa. W III wieku Palmyra zaczęła odgrywać istotną rolę w wielkiej polityce. Wywodzący się z niej Odajnat objął faktyczną władzę nad rzymskim wschodem po upadku uzurpacji synów Macrianusa i sprawował ją do swojej śmierci. Po jego zamordowaniu rzymskim wschodem rządziła także wywodząca się z Palmyry wdowa po Odajnacie Zenobia. W 272 roku została ona pokonana przez Aureliana, który przy okazji zdobył miasto. Następnie Palmyra zaczęła popadać w zapomnienie. Europejczycy odkryli ją ponownie w końcu XVII wieku. W okresie międzywojennym badania tutaj prowadzili Francuzi. Od 1959 roku badania w Palmyrze prowadziła polska misja archeologiczna, którą kierowali K. Michałowski (1959-1966), A. Sadurska (1966-1980) i M. Gawlikowski (1980-2011). Stąd nie jest dziwne, że polski czytelnik dysponuje kilkoma pracami poświęconymi miastu: K. Michałowski, Palmyra (Warszawa 1968), A. Sadurska, Palmyra – narzeczona pustyni. Dzieje i sztuka (Warszawa 1968), M. Gawlikowski, Sztuka Syrii (Warszawa 1976), M. Gawlikowski, Palmyra (Warszawa 2010). Niestety w ostatnim dziesięcioleciu znów zrobiło się głośno o mieście. W 2015 roku miasto zostało zdobyte przez ISIS. Siły rządowe odzyskały je w 2016 roku, ale wkrótce je ponownie utraciły. W 2017 roku miasto zostało ponownie odbite. Niestety podczas sprawowania kontroli nad Palmyrą przez ISIS islamiści zniszczyli wiele zabytków z czasów rzymskich.

Oryginale wydanie ukazało się we Francji w 2015 roku (Palmyre, L’irremplaçable trésor (2015). W 2017 roku ukazało się jej angielskie tłumaczenie Palmyra An Irreplaceable Treasure (2017). Praca P. Veyne’a składa się z 13 rozdziałów. Autor po kolei omawia położenie Palmyry, jej wielkość, kupców palmyreńskich, historię miasta, tożsamość jej mieszkańców, jej religie, czy sztukę. Praca jest dosyć skrótowa. Brakuje w niej przypisów, gdyż jest ona przeznaczona dla niewyspecjalizowanego czytelnika. Mimo to praca ta warta jest lektury. Autor zajmował się historią Palmyry już wcześniej. Omawia położenie geograficzne i klimat oazy, handel prowadzony przez kupców pochodzących z miasta, jego ustrój, religię, sztuką, czy pokrótce dzieje Odajnata i Zenobii. Praca zawiera pewne kontrowersyjne stwierdzenia (tak na przykład nie ma dowodów na związki Pawła z Samosaty z Zenobią), ale mimo to jest dobrym wprowadzeniem do poznania historii tego fascynującego miasta.