Małpa w każdym z nas. Dlaczego seks, przemoc i życzliwość są częścią natury człowieka?

Autor: Frans de Waal

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Tłumaczenie: Krzysztof Kornask
  Tytuł oryginału: Our Inner Ape. A Leading Primatologist Explains Why We Are Who We Are
  Seria/cykl wydawniczy: –
  Wydawnictwo: Copernicus Center Press
  Data wydania: 2015
  ISBN 978-83-7886-150-8
  
• Wydanie: papierowe
  Oprawa: twarda
  Liczba stron: 380

Gdzie kryją się ewolucyjne źródła kultury człowieka?

Co o naturze człowieka mówią badania nad innymi naczelnymi?

Jakie jest znaczenie prymatologii dla współczesnej polityki?

Władza, seks, przemoc, życzliwość – fascynująca książka Fransa de Waala, jednego z najwybitniejszych prymatologów naszych czasów, mierzy się z każdą z tych kwestii, czerpiąc z niezwykle bogatej historii badań nad małpami człekokształtnymi, zarówno w niewoli, jak i w naturalnym środowisku tych zwierząt.

Wnikliwe obserwacje naszych najbliższych ewolucyjnych krewnych umożliwiają autorowi świeże spojrzenie na specyfikę gatunkową człowieka. W zachowaniach wspólnych nam i małpom, de Waal dopatruje się biologicznych fundamentów ludzkiej kultury.

Autor stawia przed nami ewolucyjne lustro, w którym wyraźniej możemy zobaczyć głęboko zakorzenione w nas instynkty współpracy czy empatii, ale także impulsy destrukcyjne. Podkreśla podkreśla jednak, że to od nas zależy, które oblicze będziemy w nim chcieli dostrzegać częściej. Copernicus Center Press, http://www.ccpress.pl

16 sierpnia 1996 roku w chicagowskim ZOO trzyletni chłopiec spadł z wysokości pięciu i pół metra do wybiegu naczelnych. Ośmioletnia gorylica Binti Jua natychmiast podbiegła do chłopca i wzięła go na ręce, oddalając się w bezpieczne miejsce. Światowe media obiegło nagranie, w którym gorylica tuli i delikatnie poklepuje siedzące na jej kolanach dziecko. W końcu oddaje je całe i zdrowe pracownikom ZOO. Ten prosty akt współodczuwania poruszył opinię publiczną i nakazał zastanowić się nad znaczeniem frazeologizmów: „zachowywać się jak zwierzę” oraz „zachowywać się po ludzku”.

Okazuje się, że człowiek ma w sobie zarówno coś z agresji i brutalności szympansów jak i empatii bonobo. Szympans ma reputację żądnego władzy mordercy, podczas gdy bonobo wydaje się raczej „kochać” życie ciche i statyczne. Przez lata szympansy były przedstawiane jako najbliższe nam naczelne, które wyjaśniają ludzką naturę. Ich skłonność do brutalnej przemocy i bezwzględność w połączeniu z teorią biologów ewolucyjnych, że jesteśmy genetycznie samolubni stworzyły jednolity, spójny obraz ludzi jako skłonnych do przemocy bestii, skrytych za fasadą cywilizacji. Oba gatunki małp są równie blisko nas na drzewie genealogicznym rodziny naczelnych, ale ludzie byli o wiele częściej porównani do szympansów.

Powodem tej sytuacji jest fakt, że jeszcze do niedawna bardzo niewiele wiadomo było o bonobo. De Waal zauważył bardzo ciekawą zależność. Stwierdził, że gdyby człowiek odkrył wpierw bonobo, a nie szympansy, antropologia poszłaby w zupełnie innym kierunku. Zamiast debatowania o tym, jak agresywny jest nasz gatunek, raczej zwróciłaby uwagę na empatię gatunku. Autor tłumaczy dzisiejszy stan rzeczy faktem, iż bonobo był zbyt nudny i bezpruderyjny dla badaczy. Agresywne szympansy były ciekawszym obiektem do obserwacji. Bonobo zachowują się jakby nigdy nie znały idei wojny. Nie ma wśród nich walk na śmierć i życie, niewiele jest polowań, w wielkiej ilości natomiast występuje seks. De Waal nazywa bonobo „hipisami wśród naczelnych”.

W książkach Fransa  de Waala znajduje się wiedza zbierana i porządkowana przez całe jego życie – naukowiec pasjonował się naczelnymi jako narzędziami analizy zachowań ludzi. „Małpa w każdym z nas” porównuje bezpośrednio zachowanie ludzi, szympansów i bonobo i podejmuje problematykę miejsca naszego gatunku w naturze. Siła książek holenderskiego prymatologa tkwi w jego nieskrywanym entuzjazmie dla przedmiotu badań oraz pasji widocznej w opowiadanych przez niego anegdotach. Historie, których doświadczył i o których opowiada są tak plastyczne i tak doskonale opisują zależności między światem ludzi i zwierząt, że dostrzegamy podobieństwa między nami i naszymi kuzynami. Te anegdoty unaoczniają nam jak bardzo jesteśmy do nich podobni.

Jest to bardzo dobrze napisana książka. Podczas gdy większość autorów przytacza fakt po fakcie, układając pewną ścieżkę rozumowania, de Waal przejawia tendencję do przedstawiania wielu barwnych przykładów dla stawianych przez siebie tez. Opowiada o wydarzeniach, których był świadkiem, a które opisują naturalne zachowania bonobo i szympansów, w ich środowisku naturalnym. Podobieństwa do naszych zachowań prowokują do myślenia i wyciągania samodzielnych wniosków.