Autor: Stephen Dando-Collins
-
Seria/cykl wydawniczy: –
Wydawnictwo: Thomas Dunne Books
Data wydania: 2012
ISBN 978-1250004710
-
Wydanie: papierowe, cyfrowe
Oprawa: twarda
Liczba stron: 608
The complete history of every Imperial Roman legion and what it achieved as a fighting force, by an award-winning historian
In this landmark publication, Stephen Dando-Collins does what no other author has ever attempted to do: provide a complete history of every Imperial Roman legion. Based on thirty years of meticulous research, he covers every legion of Rome in rich detail.
Amazon, http://www.amazon.com/
Pewne jest, że każdy kraj wydaje zarówno ludzi dzielnych, jak i tchórzy, wszelako równie pewne jest to, że niektóre nacje są bardziej bitne od innych i że odwaga, tak jak i siła fizyczna w znacznej mierze zależne są od wpływu klimatu. – Flavius Vegetius Renatus – De re militari
Historia starożytnego Rzymu okresu Republiki i Cesarstwa pisana jest przez pryzmat podbojów i ekspansji oraz dziejów wielkich wodzów i cesarzy. Z naturalnych powodów starożytni historycy największą uwagę poświęcali poszczególnym jednostkom i potężnym graczom na ówczesnej arenie politycznej. Wbrew pozorom nie ma zbyt wiele źródeł historycznych, które jednoznacznie identyfikują i pozwalają tworzyć spójną i ciągłą narrację opisującą dzieje poszczególnych oddziałów (w tym legionów) rzymskiej armii. Rzymski kaganek cywilizacji był jednak niesiony na barkach legionistów, którzy od samych początków stanowili trzon rzymskiej machiny wojennej. Prezentowana praca rości sobie prawo do całościowego potraktowania tematu legionów w każdym jego aspekcie. Warto zaznaczyć, że angielskie rozwinięcie tytułu brzmi: „The definitive history of every Roman legion”). Taki tytuł zobowiązuje…
Zacznijmy może od tego, co na pewno znajdziemy w tej książce. Zasadniczo składa się ona z trzech części. Pierwsza w niezwykle zajmujący sposób przedstawia nam codzienne życie legionistów, przybliża szczegóły obozowego życia, dostarcza informacji dotyczących ubioru, diety, zwyczajów, czy wreszcie wynagrodzenia, jakie otrzymywali żołnierze Rzymu. Znajdziemy tu też sporo historii najbardziej znanych żołnierzy i to nie tylko tych z najwyższego szczebla dowodzenia. Nie zabrakło też dość popularnego w literaturze tematu opracowania dotyczącego taktyki, uzbrojenia oraz ewolucji rzymskiej armii. Autor wymienia wszystkie znaczące kamienie milowe: od początków armii obywatelskiej i pierwszych czterech legionów, przez reformy Mariusza, aż po reorganizację Augusta itp. Warto zaznaczyć, że Stephen Dando-Collins traktuje to wprowadzenie niezwykle poważnie i nie powiela bezrefleksyjnie utartych poglądów – jest to zdecydowanie mocna strona tej książki.
Część druga to właściwy opis legionów, który przybliża każdy z nich na przestrzeni prawie 300 lat (począwszy od 30 roku p.n.e.). Od razu zaznaczę, że można się nieco rozczarować rozłożeniem akcentów, ponieważ ta „właściwa” część zajmuje zdecydowanie mniej niż dwie pozostałe – średnio na jeden legion przypadają 3-4 strony. Po tym małym zgrzycie przychodzi jednak refleksja, że autor i tak niezwykle wyczerpująco korzysta ze wszystkich dostępnych informacji i analizuje dokładnie wszystkie teorie i wyniki najnowszych badań (w tym archeologicznych). Siłą rzeczy ta cześć nie mogła zajmować więcej miejsca w tej liczącej przeszło 600 stron publikacji.
Część trzecia i najbardziej obszerna w niezwykle ciekawy, pełen przemyślanej narracji sposób, prezentuje losy rzymskiego wysiłku wojskowego. Autor w niemal literacki sposób prowadzi nas przez wszystkie najważniejsze i najsłynniejsze kampanie i wojny. Prezentuje znane bitwy, przybliża sylwetki potężnych adwersarzy Republiki i Cesarstwa oraz przenosi na w najdalsze zakątki Barbaricum. I znowu warto podkreślić, że nie zabrakło tutaj wyników najnowszych badań i odkryć, bogato ilustrowanych przykładami: numizmatami, zdjęciami materiału archeologicznego, rekonstrukcjami itp.
Autor nie boi się trudnych pytań, ale też stawiania odważnych tez i nie unika polemiki z najbardziej uznanymi badaczami. Jako przykład warto podać kontrowersje związane z jednoznaczną identyfikacją osławionego X Legionu Cezara. Niemiecki historyk i laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (za rok 1902), profesor Theodor Mommsen dowodził, że X Legion to znany w okresie cesarstwa Legion X Gemina. Stephen Dando-Collins twierdzi w oparciu o najnowsze badania (źródła archeologiczne i historyczne), że właściwym legionem jest X Ferensis, którego pochodzenia należy szukać w obecnej Hiszpanii. Przytacza na to szereg dowodów i posiłkuje się pracami innych historyków, którzy również poddają w wątpliwość teorie Mommsena.
Takich smaczków i interesujących koncepcji (popartych jednak rzeczową argumentacją) jest więcej, pozostawiam jednak ich odkrycie wnikliwemu czytelnikowi.
Książkę ze względu na jej charakter można czytać „na wyrywki” i sięgać do niej w nieco encyklopedyczny sposób. Można też rozpocząć lekturę od pierwszej strony i przejść przez wszystkie trzy części, zachowując poczucie spójności i ciągłości tej niezwykłej opowieści o losach rzymskich legionistów. Na uwagę zasługuje lekkość pióra autora i jego umiejętność opowiadania historii, co w żadnym stopniu nie umniejsza wartości naukowej dzieła. Każdy, kto choć trochę interesuje się historią starożytnego Rzymu i historią wojskowości znajdzie tu sporą dawkę przyjemności i ani na moment nie będzie się nudził!
Na koniec warto dodać, że książka zawiera trochę ponad 150 rycin i ilustracji. Większość z nich powstała specjalnie na potrzeby tej publikacji i odbiega jakościowo (na plus) od tego, do czego przyzwyczaili nas rodzimi wydawcy. Dostępna wersja cyfrowa (Kindle Edition) pomimo tego, że przygotowana z niezwykłą starannością, ustępuje pola wersji papierowej, właśnie ze względu na łatwiejszy dostęp do map i rycin ilustrujących tekst. Od strony edytorskiej książka prezentuje się znakomicie – począwszy od okładki, poprzez skład, typografię, dobór i jakość materiału ilustracyjnego. Właściwie to jakość sama w sobie i prawdziwa uczta dla oczu… i umysłu 🙂
