Autor: Mary Beard, John Henderson
-
Tłumaczenie: Grzegorz Muszyński
Tytuł oryginału: Classics: A Very Short Introduction
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
Data wydania: 1997
ISBN 83-7180-641-8
-
Wydanie: papierowe
Oprawa: miękka
Liczba stron: 167
Kultura antyczna zapoznaje nas z chwałą starożytnej Grecji i wspaniałością Rzymu; ukazuje także obecność antyku w kulturze współczesnej – od Jeffersona i Byrona po Asterixa i Ben Hura. Autorzy, Mary Beard i John Henderson, wykładają filologię klasyczną na Uniwersytecie w Cambridge. Mary Beard jest wykładowcą Newham College i zastępcą redaktora „Times Literary Supplement”. John Henderson jest wykładowcą King’s College.informacja wydawcy
Już na wstępie muszę wspomnieć, że polski tytuł tej książki budzi we mnie mieszane uczucia. Na okładce oryginalnego (angielskiego) wydania widnieje bowiem słowo „Classics”. Nie oznacza ono kultury klasycznej, lecz studia klasycystyczne, będące połączeniem filologii, historii i wiedzy o kulturze antycznej. Trudno precyzyjnie przełożyć ten termin na język polski, a jeszcze trudniej zainteresować tą sferą działalności potencjalnego nabywcę spoza Wysp Brytyjskich. Z drugiej strony, osoba która sięgnie po pracę Mary Beard i Johna Hendersona może nie rozumieć dlaczego narracja rozpoczyna się od dziewiętnastowiecznych badań antykwarycznych i tyko w ograniczonym stopniu traktuje na temat różnych elementów składających się na starożytną cywilizację śródziemnomorską. Szczerze przyznam, że nie wiem jak zadowalająco wybrnąć z tego problemu, ale rozwiązanie przyjęte przez wydawcę mimo wszystko nie wydaje się najszczęśliwsze.
Pomimo poruszania różnych aspektów, autorzy krążą wokół tematyki związanej ze świątynią w Bassaj, której dzieje stanowią oś narracji. Być może najważniejszym zagadnieniem zasygnalizowanym przez Beard i Hendersona jest rola antyku we współczesnej kulturze. Wydaje mi się, że ten problem może pozostawać w naszym kraju niezbyt czytelny, gdyż polska kultura już dawno utraciła ścisły związek z dziedzictwem starożytnym, które pozostaje obecnie przedmiotem fascynacji nielicznego środowiska literatów, uczonych i osób, którym bliska jest postawa humanistyczna. W dobie intensywnych zmian zachodzących w brytyjskim społeczeństwie wciąż jest to temat aktualny, jako że postępująca wielokulturowość stawia pod znakiem zapytania dotychczasowe wzorce edukacyjne, silnie zakorzenione w badaniach klasycystycznych. Beard i Henderson nie udzielają jednoznacznych odpowiedzi na stawiane niejako mimochodem pytania, ale mają świadomość, że pewna epoka odchodzi na ich oczach do przeszłości (kłania się praca Franka Furediego pt. Gdzie się podziali wszyscy intelektualiści?).
Jako szczególnie wartościowa jawi mi się ta część książki, którą poświęcono zmieniającej się wizji Śródziemnomorza pod wpływem bezpośredniego kontaktu z jego mieszkańcami. Autorzy tłumaczą, dlaczego z czasem punkt ciężkości przesunął się z Włoch na Grecję i jak stopniowo tracono złudzenia co do natury „potomków Platona i Arystotelesa”. Na przełomie XIX i XX w. polscy uczeni także udawali się na południe, aby chłonąć kulturę klasyczną, a przez to lepiej pojąć przedmiot swoich badań. Przykładowo, część młodych lat spędził w ten sposób Kazimierz Morawski, pionier badań starożytniczych w Polsce. Nie jest to więc zjawisko, które ominęło naszych rodaków, choć z pewnością nie miało takiego wpływu na literaturę i sztukę, jak choćby w Wielkiej Brytanii.
Książkę czyta się świetnie, ustrzeżono się też błędów translatorskich, m.in. dzięki zastosowaniu zbawiennej w takim przypadku redakcji merytorycznej. Nie wiem na ile podobne prace są w stanie zainteresować szersze grono odbiorców, ale mam nadzieję, że mimo niszowej tematyki znajdują swoich admiratorów. W ścisłym związku z treścią recenzowanej pozycji pozostaje napisana przez Beard praca pt. Confronting the Classics. Nietrudno zresztą zauważyć, że pytanie o rolę tradycji antycznej w naszym życiu przenika całą twórczość angielskiej autorki.
Pomimo podtytułu Bardzo krótkie wprowadzenie, książka ta może przysporzyć czytelnikowi wiele satysfakcji płynącej z lektury, bez względu na jego poziom wiedzy o antyku, czy wykształcenia humanistycznego jako takiego. Przy okazji może stać się wstępem do własnych poszukiwań, których centralnym punktem pozostaje odpowiedź na pytanie, na ile wyobrażenia na temat starożytności stanowi efekt naszych oczekiwań i wyobrażeń? Każde pokolenie musi się z nim zmierzyć na nowo, ciekawe tylko, jak długo ta kwestia będzie jeszcze kogokolwiek obchodziła?
