Autor: Brian Fagan
-
Tłumaczenie: Aleksandra Gorlewska
Tytuł oryginału: A Little History of Archaeology
Wydawnictwo: Wydawnictwo RM
Data wydania: 2018
ISBN: 9788377739358 -
Wydanie: papierowe
Oprawa: miękka
Liczba stron: 338
Brian Fagan, emerytowany profesor antropologii Uniwersytetu Kalifornijskiego w Santa Barbara. Jest międzynarodowym autorytetem w dziedzinie światowej prehistorii i autorem dziesiątek książek poświęconych archeologii, jak na przykład wydanej ostatnio Fishing: How the Sea Fed Civilization. Mieszka w Santa Barbara w Kalifornii. o autorze
Ponoć niemal każdy marzył w dzieciństwie, by zostać archeologiem. Nieliczni, ku przerażeniu swoich rodziców, rzeczywiście zdecydowali się na studia w tym zakresie. Wśród nich byłem ja i Brian Fagan, autor wydanej niedawno przez Wydawnictwo RM Krótkiej historii archeologii.
Już sam tytuł zdradza, że rozpoczynając lekturę będziemy świadkami przede wszystkim mglistych początków archeologii jako dyscypliny naukowej. Autor przystępnie i w miarę interesująco przedstawia kolejne milowe kroki w rozwoju tej dziedziny wiedzy. Przy okazji poznajemy barwny kalejdoskop podróżników i awanturników, którzy dokonali spektakularnych odkryć odsłaniających przed nami tajemnice przeszłości. Dzięki Krótkiej historii archeologii dowiadujemy się też, kiedy zaczęli pojawiać się pierwsi archeolodzy, którzy przestali skupiać się na wyrywaniu ziemi skarbów i zaczęli badać mniej spektakularne znaleziska oraz kontekst, w którym zalegały. Z czasem w arsenał archeologii zaczęto włączać coraz bardziej zaawansowane metody fizyko-chemiczne poszerzające zakres informacji, jakie możemy pozyskać.
Krótka historia archeologii podzielona jest na 40 króciutkich rozdziałów. Za każdym razem autor przekazuje najważniejsze informacje. Z pewnością nikt nie zarzuci książce, że poszczególne tematy znudziły go. Rozdziały są zbyt krótkie, by mógł pojawić się efekt znużenia. Nie ulega jednak wątpliwości, że większość tych opowieści miłośnicy archeologii już znają, choćby z takich klasycznych już dzieł jak Bogowie, groby, uczeni C.W. Cerama. Krótką historię archeologii polecić można więc przede wszystkim nowicjuszom. Tym z kolei brakować będzie zapewne ilustracji. Wszystkie wspaniałe odkrycia będą musieli sobie oni wyobrazić, albo samodzielnie wygooglować, co sprawi, że lektura będzie bardzo szarpana.
Choć ogólnie książkę uznać należy za udaną, a znakomita większość przekazanych informacji jest zgodna z faktami, nie sposób nie odnotować kilku potknięć autora. Po prawdzie już otwierające zdanie budzi kontrowersje. Autor przekazuje bowiem, że 24 sierpnia 79 r. n.e. wybuch Wezuwiusza zmiótł z powierzchni ziemi Pompeje i Herkulanum. Problem w tym, że ta przekazywana przez Pliniusza Młodszego data coraz częściej jest kontestowana przez archeologów. Kumulujące się znaleziska wskazują bowiem na to, że erupcja wulkanu nastąpiła jesienią. I choć sama data dzienna nie ma dla narracji większego znaczenia, wypadałoby ją albo pominąć, albo o kontrowersji wspomnieć. Podobnie niezrozumiałe są pojawiające się kilkukrotnie stwierdzenie, że dla mieszkańców Europy historia rozpoczęła się wraz z podbojem Galii przez Cezara w połowie I w. p.n.e. (wcześniej była prehistoria). Pomijając już Grecję czy Italię, ze stwierdzeniem tym nie zgodziliby się ani Hiszpanie, ani mieszkańcy środziemnomorskiej części Francji, ani wschodnich wybrzeży Adriatyku… Autor pisze tu chyba z perspektywy Wysp Brytyjskich, inaczej trudno zrozumieć, dlaczego właśnie tak to ujął. W podobny sposób zaprzeczyć należy, że historia Indii rozpoczęła się wraz z przybyciem macedońskiej armii pod wodzą Aleksandra Wielkiego. Takich drobnostek można by przytoczyć jeszcze kilka.
Momentami autor popada też w 'łopatologię’. Nie ma bowiem chyba konieczności tłumaczenia w nawiasie, czym zajmuje się geolog…
Pretensje można mieć również do tłumaczki. Choć generalnie książkę czyta się dobrze, to niektóre zdania są językowo koślawe i przydałoby się je dopracować. Zdarzają się też pomyłki w fachowym słownictwie. Nie jest to może dla laika zbyt istotne, ale jednak jeśli w książce o fizyce nie mylimy kwarków z gluonami, to i w takiej o archeologii terminologia powinna się zgadzać. I tak każdego adepta archeologii zdziwić mogą zarówno nazwy niektórych narzędzi kamiennych, jak i określenie obrazowania satelitarnego mianem zdjęcia.
„Krótka historia archeologii” w stosunkowo interesujący sposób przeprowadza nas błyskawicznie przez dzieje tej dziedziny wiedzy. Szczególnie ciekawa będzie ona dla osób, które dopiero zaczynają swoją przygodę z archeologią. Bardziej zaawansowani fascynaci dobrze znają już bowiem znakomitą większość opowiedzianych tu historii.
