Król bez korony. Władysław I Herman, książę polski

Autor: Adam Krawiec

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Tłumaczenie: –
  Tytuł oryginału: –
  Seria/cykl wydawniczy: –
  Wydawnictwo: PWN
  Data wydania: 2014
  ISBN: 978-83-01-17801-7

• Wydanie: papierowe
  Oprawa: miękka
  Liczba stron: 320

Bohater książki, Władysław I Herman – władca ziem polskich w 2. poł. XI wieku, ukazany został w sposób daleki od utartych w dotychczasowej historiografii stereotypów. Okazuje się bowiem, że nie był wcale księciem słabym, ubezwłasnowolnionym przez palatyna Sieciecha, a w zastanej sytuacji politycznej starał się postępować rozważnie i dyplomatycznie niczym wytrawny mąż stanu.
Z jednej strony podtrzymywał dobre relacje z dworem cesarskim i Czechami, z drugiej prowadził w miarę możliwości politykę ekspansywną na Pomorzu. W barwnej narracji autor nie pomija także charakterystycznego tła omawianej epoki, ciekawie prezentując m.in.: politykę aranżowanych małżeństw czy wiodące ideologie przedstawianego okresu.
Książka, pełna nowych ustaleń, hipotez i interpretacji napisana została na podstawie solidnej bazy źródłowej, w tym niedawno odkrytych zabytków sfragistycznych i numizmatycznych.

Wydawnictwo PWN, http://www.ksiegarnia.pwn.pl

Książka autorstwa Adama Krawca stanowi drugą opublikowaną w ostatnich latach monografię naukową poświęconą charakterystyce rządów i biografii piastowskiego księcia Władysława Hermana. Jednak w przeciwieństwie do wcześniejszej książki Krzysztofa Benyskiewicza (Książę Polski Władysław I Herman 1079-1102, Zielona Góra 2010) cechuje ją duża rzetelność w wykorzystaniu i analizie oryginalnych źródeł historycznych oraz zredukowany do minimum poziom spekulacji i dopuszczalnych hipotez. W aktualnym opracowaniu docenić należy także możliwie wszechstronną próbę wykorzystania całokształtu innych źródeł poza klasycznym przekazami pisanymi, w których wymienić należy najnowsze wyniki badań archeologicznych, numizmatycznych, sfragistycznych czy architektonicznych.

W początkowych rozdziałach autor dokonuje zniuansowanej próby rekonstrukcji okoliczności objęcia rządów w Polsce po wygnaniu królewskiego brata Bolesława Szczodrego. Są to rozdziały opisujące de facto tzw. sprawę św. Stanisława czyli konflikt biskupa z królem z próbą zarysowania roli Władysława Hermana w buncie możnych, który miał zakończyć ten konflikt.

Ważny aspekt recenzowanej monografii stanowi krytyczny stosunek do kroniki Galla Anonima. W konfrontacji z innymi przekazami autor w wielu przypadkach pokazuje dużą tendencyjność tego kronikarza w odniesieniu do osoby i rządów Władysława Hermana.

Tytułowy „król bez korony” przedstawiony został jako władca prowadzący zrównoważoną politykę wewnętrzną i zewnętrzną, który doprowadził do uspokojenia nastrojów w Polsce po głośnym konflikcie króla Bolesława z biskupem Stanisławem. Uspokojeniu sytuacji wewnętrznej sprzyjała też bez wątpienia polityka gospodarcza i mennicza nowego władcy. Od razu po objęciu panowania wprowadzono do obiegu denary bite z dobrego kruszcu w przeciwieństwie do denarów królewskich Bolesława Szczodrego o zaniżonej zawartości srebra. W opinii autora również politykę międzynarodową Władysława Hermana cechowała duża umiejętność w zawieraniu sojuszy i rozgrywaniu przeciwników. Podkreślona została aktywna polityka tego władcy w odniesieniu do Rusi oraz fakt ekspansji polityki w odniesieniu do Pomorza, kontynuowanej przez syna Bolesława Krzywoustego. Zwrócono uwagę na fakt, że ślub z Judyta Salicką, siostrą cesarza wskazuje na wysoki status Władysława Hermana wśród ówczesnych władców europejskich i jego znaczenie na dworze cesarskim, gdyż taki prestiżowy mariaż nie miał precedensu we wcześniejszych małżeństwach Piastów. W książce szczegółowo opisane zostały też okoliczności powrotu do kraju i śmierci Mieszka Bolesławowica, syna Bolesława Szczodrego oraz w wysoce zniuansowany sposób zarysowana została rola palatyna Sieciecha na dworze książęcym, w wielu opracowaniach demonizowana zgodnie z konwencją z jaką opisany został palatyn w kronice Galla Anonima. W końcowych rozdziałach książki autor podjął próbę rekonstrukcji okoliczności konfliktu Władysława Hermana i Sieciecha z jego dwoma synami – Zbigniewem i Bolesławem.

Adam Krawiec podkreśla rolę Władysława Hermana jako wybitnego fundatora o aspiracjach monarszych, o czym świadczą zakończone powodzeniem budowy katedr w Krakowie, Płocku i Gnieźnie oraz domniemane fundacje kościołów św. Idziego po narodzinach syna Bolesława Krzywoustego. W kontekście opisu poselstwa księcia do ośrodka kultu św. Idziego we francuskim Saint Gilles zwrócić należy uwagę na krytycyzm autora w odniesieniu do wykorzystania relacji anonimowego pielgrzyma dla uwiarygodnienia znanego przekazu Galla Anonima (jak uczynił to m. in. Roman Grodecki) o ofiarowaniu przez Władysława Hermana francuskiemu opactwu jako wotum złotej figury dziecka. Aby dowiedzieć się, co w rzeczywistości opisał pielgrzym, który nawiedził w XII w. Saint Gilles obowiązkowo należy przeczytać książkę A. Krawca. W kręgu opisanych „monarszych” fundacji ważna rolę odegrała też rozbudowa romańskiego klasztoru w Tyńcu oraz dary przekazane dla katedry w Bambergu. Również najstarsze złocone księgi liturgiczne zachowane w Polsce są interpretowane jako efekt działań fundacyjnych księcia Władysława.

Ogólny bilans rządów Władysława Hermana oceniony został przez autora monografii pozytywnie. W podsumowaniu należy stwierdzić, ze książka A. Krawca ożywia dyskurs naukowy nad postacią Władysława Hermana, władcą niesprawiedliwie zaszufladkowanym w polskiej historiografii jako nieudolny książę. Stąd pełen przekory tytuł – „ Król bez korony” – bardzo adekwatny do treści książki.