Autor: Georges Vigarello
-
Tłumaczenie: Anna Leyk
Tytuł oryginału: Histoire du viol XVIe – XXe siecle
Seria/cykl wydawniczy: –
Wydawnictwo: Aletheia
Data wydania: 2010
ISBN 9788362858019
-
Wydanie: papierowe
Oprawa: miękka
Liczba stron: 448
Georges Vigarello (ur. 1941) kontynuuje dziś zainicjowane przez wcześniejszych francuskich historyków badania nad życiem codziennym w dziejach. Vigarella można by nazwać historykiem ciała – pięknego i upiększanego, zdrowego i chorego, czystego i brudnego. I właśnie ciałem zbrukanym zajmuje się on w tym studium o gwałcie i stosunku prawa do niego w epoce nowożytnej i współczesnej. Stosunek ten okazuje się wyrazem szerszych kwestii moralno-obyczajowych determinujących dawne społeczeństwa. W stosunku do gwałtu tkwi nie tylko pogląd na miejsce kobiety w społeczeństwie, lecz także na naturę prawa i na rozumienie przestępstwa. Wszystko to Vigarello rozważa w swej pionierskiej „historii gwałtu”, czyli historii rozumienia przemocy seksualnej, a w konsekwencji przemocy w ogóle. Przedstawia żmudny trud teoretyków prawa zdefiniowania zbrodni dziś oczywistej, dawniej wcale nie. Przywołując drastyczne przykłady z historii ostatnich stuleci, pokazuje przy tym ku naszemu pouczeniu i przestrodze, jak bardzo prawo, praktyka jurysprudencji uzależniona jest od dominującej w społeczeństwie obyczajowości, od jego poglądów – i przesądów. z opisu wydawnictwa
Od wielu lat francuski historyk i antropolog Gerorges Vigarello postawił sobie ambitne dzieło – pokazać jak zmieniał się stosunek człowieka do różnych przejawów cielesności od późnego średniowiecza do współczesności. Efektem jego badań jest kilka książek, w których możemy przyjrzeć się jak postrzegano różne aspekty ciała – od dbania o higienę, przez urodę, czy otyłość aż po gwałt. Większość z tych książek zostało udostępnionych polskiemu czytelnikowi przez zasłużone wydawnictwo Aletheia. Jednym z nich jest Historia gwałtu.
Wbrew temu co można by się spodziewać pomiędzy epoką wczesnonowożytną a dziś zmieniało się postrzeganie gwałtu. Bardzo długo nie był on traktowany poważnie. Dopuszczający się go mężczyźni nie czuli zażenowania opowiadając o nim. Najczęściej gwałty nie były zgłaszane. Takich spraw było wielokrotnie mniej niż procesów o zabójstwo. Było to spowodowane przeświadczeniem, że zgwałcona kobieta została okryta hańbą. W jej interesie było milczenie, a nie dochodzenie sprawiedliwości. Bardzo często sady były wyrozumiałe wobec gwałcicieli, szukały usprawiedliwień dla nich. Właściwie jedynie gwałty na małych dziewczynkach były traktowane tak surowo jak inne przestępstwa. Często wyroki za kradzież były wyższe niż za gwałt. Tak więc w męskim świecie ancient regime męska agresja wobec kobiet była traktowana z pobłażliwością. To co z naszego punktu widzenia jest absurdalne, to uwiedzenie kobiety uważano za coś gorszego niż gwałt.
To częściowo zmieniło się w końcu XVIII w., kiedy zastąpiono wieloznaczne pojęcie raptu przez gwałt. Co prawda ciągle traktowano kobietę jako kogoś gorszego niż mężczyznę, ale zaczynano widzieć coś złego w samym usiłowaniu gwałtu. Powoli dostrzegano jako złe nie tylko gwałt na dzieciach, ale także molestowanie ich. W przypadku gwałtu na dzieciach częściej skazywano oskarżonych niż w przypadku innych przestępstw. W połowie XIX wieku gwałt był ścigany bardziej stanowczo niż wcześniej, o czym świadczy wzrost liczby takich spraw przed sądami. Dopiero jednak w XX wieku przestaje się szukać usprawiedliwienia wobec gwałcicieli. Wszystkie te przemiany zachodzą wraz z ze zmianami w postrzeganiu kobiecości i emancypacją kobiet. Im częściej mówiono o prawach kobiet, to tym mniej pobłażliwie traktowano gwałt.
Praca składa się z pięciu części. W pierwszej autor omawia on stosunek do gwałtu w czasach ancien regine (Ancien regime: przemoc i bluźnierstwo), w drugiej omawia zmianę w postrzeganiu gwałtu jaka nastąpiła w końcu XVIII – na początku XIX wieku (rewolucja i bezsilność kodeksów), w trzecim jak na niego patrzono w XIX wieku (prawo nowożytne i skala czynów), a w czwartym (stworzyć gwałciciela) i piątym (debata obyczajowa: gwałt i społeczeństwo dzisiaj) w XX wieku.
Książkę nie czyta się najłatwiej. Styl G. Vigarello jest dosyć zawiły. Jego prace wymagają skupienia, łatwo stracić zainteresowanie nimi. Lektura nie jest łatwa, ale za treść jest niezwykle smakowita, a autor jest wielkim erudytą. Dlatego zdecydowanie warto jest sięgać po jego książki. Historia gwałtu pokazuje jak bardzo zmienia się nasza kultura wciągu ostatnich dwóch stuleci. To co dziś wywołuje zgorszenie (rechot Leppera zastanawiającego się nad możliwością gwałtu na prostytutce, gwałcący Łyżwiński czy Małkowski, usprawiedliwiający gwałt Ziemkiewicz czy Korwin Mikke), kiedyś było normą cywilizacyjną. Nasza kultura jest w ciągłym ruchu, podlega zmianie. O ile bardzo łatwo idealizujemy przeszłość, to takie książki jak ta obnaża mity i stereotypy o przeszłości.
