Autor: Wojciech Lipoński
-
Seria: Dzieje kultury europejskiej
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN
Data wydania: 24.11.2021
ISBN: 9788301218850 -
Wydanie: papierowe, ebook
Oprawa: twarda
Liczba stron:
Tom Renesans kontynuuje fascynującą podróż poprzez dzieje kultury europejskiej! Książka jest autorską interpretacją epoki, w której nie zaniedbuje się tradycyjnej wiedzy i podstawowych opracowań renesansu, ale także sięga się po źródła mało znane lub ignorowane, w wielu wypadkach nie tłumaczone na język polski, otrzymane dzięki historykom niedocenianych dotąd krajów i kultur. Autor wprowadza Czytelnika w świat znanej, a także w dużej mierze zaniedbanej dotąd wiedzy o epoce. Nie zapomina o tradycyjnym ujęciu jej dziejów, literaturze, sztuce, muzyce, filozofii i edukacji, wreszcie tle religijnym, politycznym i ekonomicznym, opisuje ubiory, obyczajowość i kulinaria epoki. Pojawia się tu cała galeria głównych twórców renesansu, od Massacia po Leonarda, Michała Anioła, Rafaela i Tycjana, od Petrarki po Torquato Tasso, Lope de Vegi i Szekspira. Czyni to jednak nie tylko w odniesieniu do krajów uważanych dotąd za wiodące w rozwoju renesansu, jak Włochy i pozostałe kraje zachodnie, ale ukazuje jak epoka ta oddziaływała na Europę Wschodnią i Bałkany pod okupacją turecką, gdzie literatura pomagała zachować tożsamość etniczną. Nie zapomina o ciemnych stronach epoki, jak prostytucja, antysemityzm, działalność inkwizycji, demoralizacja kręgów świeckich i kościelnych.
Autor podnosi znaczenie renesansu Rzeczpospolitej doby Jagiellońskiej, w tym mało dotąd znany dorobek kultury litewskiej. Czytelnik dowie się, że pionierem drukarstwa w Hiszpanii był w XV w. Stanislao de Polonia, a podręcznik logiki profesora uniwersytetu wileńskiego Marcina Śmigleckiego, Smigleciusa, był kilkakrotnie wznawiany w Oxfordzie. Myśl o godności i wolności człowieka reprezentowali nie tylko Marsilio Ficino i Pico della Mirandola, ale i Mikołaj Dłuski i Jan z Trzciany, a do najszerzej czytanych traktatów politycznych należał w renesansowej Europie obok Nicolo Macchiavellego także Andrzej Frycz Modrzewski. Szeroko uwzględniona została niedoceniana dotąd w większości opracowań rola kobiet, jak pisarka Christina de Pisan czy malarka Sofonisba. Autor poszerza wiedzę o niedocenianym znaczeniu emigrantów greckich z Bizancjum w inspirowaniu humanistycznych dyskusji filozoficznych. Włącza do ogólnego nurtu kultury renesansowej wykluczany dotąd udział przedstawicieli kultury hebrajskiej, bez pomocy których o wiele uboższa byłaby biblistyka tego okresu, podobnie jak rozwój choreografii, której pionierem był Giuglielmo de Pesaro, psychologii, której podstawy stworzył Juan Luis Vives. Leon Ebreo, dorównywał poetom Plejady i jako konkurent zwalczany antysemicką poezją przez Ronsarda. Autor dostrzega też dorobek literatury krajów bałkańskich: chorwackich dramaturgów i poetów-petrarkistów, serbskich twórców wyjątkowo pięknej epiki balladowej okresu okupacji tureckiej, która przesłaniem dorównuje polskiej literaturze krzepienia serc okresu zaborów.
od wydawcy
Dzieje kultury europejskiej są fascynujące. Dlatego warto poznawać historię kultury rodzącej się i dojrzewającej w różnych epokach, choć śmiało można stwierdzić, że nie da się jej w pełni poznać. To proces, który wymaga przeczytania wielu publikacji. Jednak podręczniki szkolne, a czasem i akademickie, często nie zachęcają do pogłębionej lektury, służąc jedynie za wykazy dat, kluczowych wydarzeń i może kilku co znamienitszych postaci. Historia to znacznie więcej, to opowieść o ludziach i na szczęście nie tylko o władcach i politykach, ale także o naukowcach, artystach, myślicielach, pisarzach etc. To również narracja o przemianach społecznych, politycznych, gospodarczych, które znajdują odbicie w kulturze i sztuce.
Dzieje kultury europejskiej. Renesans pióra prof. Wojciecha Lipońskiego mają słuszną wagę – tę dosłowną i przenośną. Książka mieści się na ponad siedmiuset stronach i może być nazwana kompendium wiedzy. Profesor pisał już znaczące i nagradzane publikacje, ale podszedł do tej książki z pokorą i ogromnym profesjonalizmem. Autor już na wstępie zaznaczył, że skorzystał z konsultacji u kilku specjalistów, co pozwoliło mu stworzyć dzieło ciekawsze i pełniejsze.
Publikację można w mojej opinii czytać w całości albo wybierając najciekawsze dla nas zagadnienia. Pozwala na to bardzo czytelny podział na rozdziały i podrozdziały. A wszystkie napisane tak przystępnie, że trudno byłoby mi w to uwierzyć, gdybym sama nie spędziła nad tą książką wielu godzin. W pierwszym rozdziale autor zadał kontrowersyjne pytanie – czy renesans był nową epoką czy kontynuacją średniowiecza? To ciekawy początek, choć na kolejnych stronach jest coraz bardziej interesująco… Muszę przyznać, że spodobało mi się podejście autora do odkryć geograficznych. Nawet tym, których nie fascynuje geografia śmiało mogę polecić podrozdział poświęcony literaturze morskiej i kolonialnej ekspansji. Choć są części, które uznaję wręcz za obowiązkowe. Dwunasty rozdział po prostu trzeba przeczytać w całości, bo dotyczy Żydów w epoce renesansu. Autor przybliża nam w nim na przykład jak studia hebraistyczne wpłynęły na rozwój humanizmu. Podobne wrażenie miałam podczas lektury rozdziału dwudziestego szóstego. Profesor słusznie skierował oczy czytelnika na sztukę tworzoną poza Italią, uzupełniając obraz, który mamy w głowach myśląc o renesansie właśnie. Krótki rozdział o emancypantkach z epoki mógłby przybrać większe rozmiary, choć, jak cala publikacja, jest na najwyższym poziomie. Z dwudziestego drugiego rozdziału polecam wszystko! Mowa w nim o teatrze, również tym polskim. Podobnie jak z dwudziestego ósmego, w którym autor opisuje kulturę ludyczną epoki. Poza tym dobrze, że w książce znalazło się sporo miejsca dla ladacznic i kurtyzan, ale także dla sypialni, kuchni i szatni, dworzan, mecenasów sztuki oraz dla biblii. To łączenie wielu dziedzin życia świadczy o dużej różnorodności i kompleksowości publikacji zarazem. Gdybym miała wybrać rozdziały, które wywarły na mnie najmniejsze wrażenie, to wymieniłabym te poświęcone rewolucji kopernikańskiej, literaturze epoki, rewolucji drukarskiej, myśli edukacyjnej i społecznej czy kontrreformacji.
Trudno znaleźć błędy redaktorskie, korektorskie lub związane ze składem. Żeby nie było tak idealnie, to do tej beczki miodu dodam łyżkę dziegciu. Książka jest zbyt obszerna, żeby czytać ją w podróży lub nawet zabrać do walizki. Jest ciężka i bardzo nieporęczna do czytania w innej pozycji niż siedząca (i to koniecznie przy biurku!). Może wydawnictwo mogło podzielić ją na dwa tomy lub zasugerować takie rozwiązanie autorowi? Choć, jak widać, mnie ten mankament nie zniechęcił do lektury.
