Autor: Graham Farmelo
- Tłumaczenie: Tomasz Lanczewski
Tytuł oryginału: The Strangest Man: The Hidden Life of Paul Dirac, Mystic of the Atom
Seria/cykl wydawniczy: –
Wydawnictwo: Copernicus Center Press
Data wydania: 2016
ISBN: 978-83-7886-264-2
- Wydanie: papierowe
Oprawa: twarda
Liczba stron: 728
Paul Dirac, nazywany niekiedy brytyjskim Einsteinem, był największym angielskim teoretykiem od czasów Newtona i jednym z najdziwniejszych geniuszy w całej historii nauki.Kiedy Dirac otrzymał Nagrodę Nobla w 1933 roku, po części za zadziwiające odkrycie antymaterii, był najmłodszym teoretykiem w historii, który uzyskał to wyróżnienie. Jego życie prywatne było jednak bardzo skomplikowane. Będąc niewrażliwym, traktującym wszystko dosłownie mrukiem – być może dotkniętym autyzmem – Dirac był również kochającym ojcem rodziny i absolutnie lojalnym przyjacielem. Publicznie zdawał się interesować wyłącznie nauką, lecz prywatnie miał szerokie spektrum zainteresowań – od Beethovena i Rembrandta do Myszki Miki i Cher.
Graham Farmelo wskrzesza dramatyczną historię życia Diraca oraz jego przełomowy wkład do nauki, między innymi współodkrycie mechaniki kwantowej, najbardziej rewolucyjnej teorii naukowej w ostatnim stuleciu.Copernicus Center Press, http://www.ccpress.pl
Paul Dirac wychowywał się w angielskim Bristolu. Dzieciństwo miał nieszczęśliwe, jednakże nie wspominał o tym nikomu przez 50 lat; jako dziecko, w wyniku surowego wychowania ojca uczy się mówić po francusku (przy stole rozmawiał z ojcem właściwie jedynie w tym języku, a za każdy błąd był karcony), niemiecku i rosyjsku, ale wśród znajomych (przyjaciół raczej nie ma) staje się znany z tego, że przez niemal cały czas milczy, a jeśli się odzywa, to mówi zdawkowo; nie więcej, niż to konieczne. Od młodych lat interesuje się matematyką, ale kiedy dowiaduje się o teoriach Alberta Einsteina, postanawia poświęcić się fizyce. W jakiś sposób ten cichy odludek zdobywa sympatię Nielsa Bohra, Roberta Oppenheimera, Wernera Heisenberga, George’a Gamowa. Właściwie chyba nawet sam nie wie, jak to się stało.
Biorąc pod uwagę powyższe wyjątki z życiorysu Paula Diraca, może się wydawać, że jest on mało atrakcyjnym kandydatem do tego, aby pisać jego biografię. A jednak jest inaczej. Książka opowiada o samotnym człowieku, który staje się naukowcem napędzanym przez pojęcie matematycznego piękna. Czyta się tę biografię jak książkę obyczajową, z niebanalnym, odstającym od świata bohaterem, który – oprócz przenikliwego umysłu – miał dosyć nietypowe zainteresowania. Relaksuje się wspinając na drzewa w trzyczęściowym garniturze a także oglądając wszystkie filmy animowane Disneya. Jego podejście do życia było raczej praktyczne, jego umysł był w stu procentach analityczny. Wystarczy tylko wspomnieć, że kiedyś zapytał Heisenberga, dlaczego ten tańczył (nie chodziło o konkretną sytuację, ale ogólną; w sensie: w jakim celu tańczysz) i dostał odpowiedź, że taniec z miłymi dziewczętami sprawia przyjemność. Dirac po pięciu minutach zapytał: „a skąd wiesz, czy jakaś dziewczyna jest miła, zanim z nią zatańczysz?”
Gdzieś w międzyczasie widzimy w tle jego życia snobizm uniwersytetu, niedostatek ekonomiczny jego rodziny, trudną relację z ojcem, samobójstwo brata, a gdzieś na horyzoncie historii majaczy cień nazizmu, który już wkrótce ma objąć całą Europę i zdewastować kontynent, aby w końcu ustąpić po kilkunastu latach stalinowskiej Rosji. Wtedy coś się dzieje w głowie Diraca. Ten pozornie nieczuły, prawdopodobnie autystyczny człowiek (jedyny raz jego przyjaciele widzieli płaczącego Diraca, kiedy ten dowiedział o śmierci Alberta Einsteina; ale jego smutek był spowodowane nie tym, że stracił on przyjaciela, ale ponieważ nauka straciła wybitnego naukowca) uczy się poprawności politycznej (w sensie współżycia z innymi ludźmi w społeczeństwie, potrafi ocenić, co jest społecznie akceptowalne, a co nie), zdobywa kilki prawdziwych przyjaciół, a w końcu żeni się, staje się dobrym mężem i ojcem; zajmuje się ogrodnictwem, uczy się opowiadać dowcipy, rozwija umiejętności nauczania, dzięki czemu zaczyna być bardziej obecny również w świecie nauki popularnej. W końcu emigruje do Ameryki.
Biografia autorstwa Grahama Farmelo nie jest opowieścią o nauce i wielkich odkryciach, ale o naukowcu i niezwykłym człowieku; jednej z najwybitniejszych postaci swoich czasów. Historia Diraca jest historią człowieka, który zdefiniował prawa natury na podstawie kontemplacji, czystej myśli. Niestety kończy się ona dosyć żałośnie. Jako młody człowiek zwykł żartować, że fizycy degenerowali się psychicznie przed 30 i chyba byłą to samospełniająca się przepowiednia, ponieważ wraz z upływem lat czuł, jak z dnia na dzień jego energia się wypala. Zmarł w 1984 roku, w wieku 82. Całe życie był ateistą, a na jego nagrobku zostały wyryte słowa: „ponieważ Bóg powiedział, że tak powinno być”.
