Świadomość

Autor: Daniel Dennett

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Tłumaczenie: Ewa Stokłosa, konsultacja i posłowie Marcin Miłkowski
  Tytuł oryginału: Consciousness Explained
  Seria/cykl wydawniczy: –
  Wydawnictwo: Copernicus Center Press
  Data wydania: 2016
  ISBN 978-83-7886-256-7
  
• Wydanie: papierowe
  Oprawa: twarda
  Liczba stron: 728

Czym jest świadomość? Jak wyewoluowała? Czym jest doświadczenie zmysłowe?
Wielu współczesnych myślicieli powiela błędne przekonania naszych przodków sądząc, że odpowiedzi na te pytania są tajemnicą, której odkrycie nie jest ludziom pisane. Jednak dzięki przenikliwości Daniela C. Dennetta możemy się przekonać, że nawet najgłębsze zakątki naszego umysłu nie muszą pozostawać zagadką.
Autor wykorzystuje swoją zdumiewającą wiedzę z zakresu filozofii, psychologii, neurobiologii oraz sztucznej inteligencji i przedstawia model wielokrotnych szkiców, który skrupulatnie wyjaśnia działanie świadomości i znakomicie tłumaczy dlaczego mózg czasem płata nam figle. Dennett w błyskotliwy i dowcipny sposób pokazuje, że umysł jest całkowicie zakorzeniony w mózgu, a do swojego zagadkowego dotychczas funkcjonowania nie potrzebuje już żadnej tajemnicy.Copernicus Center Press, http://www.ccpress.pl

Daniel Dennett to chyba jeden z najbardziej znanych badaczy psychologii i filozofii umysłu. Jego książki biją rekordy popularności szczególnie dzięki niebanalnemu i świeżemu spojrzeniu na problematykę. I zwracam się z prośbą do potencjalnych czytelników – niech nikogo nie odstrasza rozmiar jego publikacji – książki Dennetta (przynajmniej te wydane w Polsce) są bardzo grube, ale łatwo się je czyta.

Świadomość, umysł, rozum czy jakkolwiek nazwiemy ten proces, który stale zachodzi w naszych mózgach jest skomplikowaną, złożoną i niesamowitą rzeczą. Autor jednak przyjmuje, że do wyjaśnienia jej natury nie ma potrzeby odwoływać się do jakiejś wyższej „Tajemnicy”, która byłaby niemożliwa do przeniknięcia. W pierwszym rozdziale autor (przy okazji rozważań na temat istoty dywagację halucynacji), wprowadza zarówno temat swojej publikacji, jak też przedstawia swoje podejście do tego tematu. Opisuje coś w rodzaju metafizycznej ramy wewnątrz której będzie się poruszał w swojej pracy. Mimo miana „metafizycznej” będzie to rama oparta na  zdroworozsądkowym i bardzo materialistycznym spojrzeniu na świat i człowieka, bez odwoływania się do kręgu ponadświadomego postrzegania rzeczywistości.

Dennett nie odrzuca subiektywnych wrażeń na temat własnych emocji, uczuć i „stanów psychicznych” ani nie przyznaje im pozycji uprzywilejowanej w swojej pracy. Wprowadza pojęcie, które nazywa heterofenomenologią – podejście, które uznaje subiektywne wrażenia ludzi jako dowód; ale jednocześnie nie uznaje ich za opis natury rzeczywistości obiektywnej. Stanowią one raczej świadectwo o tym, jak ludzie je odczuwają i jakie jest ich subiektywne oddziaływanie na ludzi. Sednem książki Dennetta jest jego próba przekonania nas, że możemy spokojnie zrezygnować z pytań, które z góry zakładają że „Ja” to ktoś w rodzaju obserwatora wydarzeń i własnych myśli, że „Ja” jest przedmiotem oddziaływań świata, a wydarzenia i byty istnieją jedynie subiektywnie w jego świadomości. Jak mówi autor, „idea specjalnego ośrodka w mózgu” (wyraźne odcięcie się od umiejscowienia duszy w mózgu – kartezjańska szyszynka), przekonanie o tym, że musi istnieć taki punkt w mózgu, w którym istnieje świadomość, swego rodzaju ośrodek człowieczeństwa, homunkulus nie jest prawdziwy. Trzon teorii świadomości Dennetta to przekonanie, że świadomość nie stanowi jednolitego procesu, lecz ma charakter rozproszony. Świadomość to współistnienie wielu różnych szkiców rzeczywistości, kilku (kilkunastu, kilkudziesięciu) na raz. Jedynie jeden z nich ostatecznie będzie zrealizowany. A tych szkiców, które tworzą świadomość nie można zamówić. W mózgu nie ma też jednego, centralnego miejsca, w którym wszystko jest przedstawione, a decyzje są podejmowane. Zdaję sobie sprawę, że to, co chcę teraz przekazać może być nie do końca jasne, ale trudno jest streścić w dwóch czy nawet trzech zdaniach to, co autor próbuje wyjaśnić na dwustu czy trzystu. W narracji Dennetta jednakże to wszystko jest wyjaśnione rzeczowo, ma sens i jest logicznie spójne.

Pozostała część książki jest poświęcona omówieniu skutków tego punktu widzenia. A jest to przeprowadzone w sposób praktyczny – poprzez przeprowadzenie kilku dobrze znanych eksperymentów myślowych i omówieniu problemów znanych w dziedzinie filozofii umysłu (m.in. tzw. Problem zombie). Daniel Dennett jest jednym z naukowców, którzy zmienili nasz sposób myślenia o myśleniu, a ta książka jest bardzo dobrym wstępem do zapoznania się z jego dorobkiem naukowym.