Zaburzony umysł. Co nietypowe mózgi mówią o nas samych

Autor: Eric R. Kandel

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Tłumaczenie: Dariusz Rossowski
  Tytuł oryginału: The Disordered Mind: What Unusual Brains Tell Us About Ourselves
  Wydawnictwo: Copernicus Center Press
  Data wydania: 2020
  ISBN: 978-83-7886-529-2, 978-83-7886-488-2 (e-book)
  
• Wydanie: papierowe, e-book (epub, mobi)
  Oprawa: twarda
  Liczba stron: 336

Dlaczego matematycy przejawiają częściej cechy autystyczne? W jakim stopniu moralne decyzje są uwarunkowane przez biologię? Czy psychoterapia może zmieniać strukturę układu nerwowego? W jaki sposób indywidualne poczucie „ja” wyłania się z fizycznej materii mózgu?

To tylko niektóre z kwestii, jakie w swojej najnowszej książce porusza noblista, jeden z pionierów współczesnej neuronauki, profesor Eric R. Kandel. Szczegółowo opisuje zakłócenia procesów mózgowych, skutkujące trapiącymi ludzkość zaburzeniami, takimi jak: autyzm, depresja, choroba afektywna dwubiegunowa, schizofrenia, choroby Alzheimera i Parkinsona czy zespół stresu pourazowego.

Kandel przybliża każde z tych zaburzeń, podaje historię ich diagnozowania i metod leczenia oraz omawia najnowsze badania z zakresu genetyki, neurochirurgii i farmakologii. Przekonuje, że badając zakłócenia pracy mózgu, pogłębimy swoją wiedzę o myśleniu, odczuwaniu, pamięci i kreatywności każdego z nas, a dogłębne zrozumienie zaburzeń pozwoli zmierzyć się z wielkim pytaniem, w jaki sposób miliardy neuronów generują świadome „ja”.z opisu wydawcy

Od dawna wiemy, że najłatwiejszym sposobem poznawania mózgu jest analizowanie jest uszkodzeń, a dokładniej – funkcjonowania pacjenta, którego mózg został uszkodzony. Takie podejście nie jest oczywiście idealne, ale jest jedną z najlepszych kart, jakie w tej rozgrywce posiadamy. To właśnie dzięki pacjentom, którzy uczestniczyli w wypadkach czy zostali ranni w czasie bitew, wiemy, jak niektóre obszary ośrodkowego układu nerwowego wpływają na funkcjonowanie ciała człowieka.
­
Najsłynniejszym chyba przykładem powyższego podejścia był Henry Molaison, znany jako pacjent HM, który ze względu na uszkodzony hipokamp dostarczył badaczom mnóstwa informacji dotyczących roli tej części mózgu w funkcjonowaniu pamięci. Pacjentów, których mózgi nie działają neurotypowo, jest jednak znacznie więcej, a zdecydowana większość z nich nie nosi oznak uszkodzenia organicznego, lecz wykazuje cechy zaburzeń funkcjonalnych. To właśnie spostrzeżenie stało się myślą przewodnią książki napisanej przez Erica Kandela pt. „Zaburzony umysł. Co nietypowe mózgi mówią o nas samych”.

Autor „Zaburzonego umysłu…” jest wybitnym uczonym i noblistą, który od wielu już lat popularyzuje interdyscyplinarne podejście do nietypowo działających mózgów. Innymi słowy, profesor Kandel przekonuje, że jedynie połączywszy psychiatrię i neurobiologię z psychologią i kognitywistyką uzyskamy jako taki wgląd w funkcjonowanie mózgu. Tego też przesłania trzyma się w swojej książce.

„Zaburzony umysł…” to prawdziwe kompendium wiedzy o mózgu dla czytelnika, który nie zajmuje się tym zagadnieniem profesjonalnie i zna je jedynie na poziomie laickim. Autor książki przeprowadza czytelnika przez najpowszechniej występujące choroby (takie jak depresja czy schizofrenia), zaburzenia (koordynacji, poruszania się, pamięci) i stany, w których mózg działa nieneurotypowo (takie jak autyzm). W każdym z tych omówień Kandel wykazuje się wielką starannością oraz skrupulatnością, zaś jego podejście do tematu jest przemyślane i uporządkowane. Tym samym, autor daje się poznać jako dobry naukowiec, który – chcąc badać i publikować – musi również być skrupulatnym metodykiem. Powyższy porządek jest zatem widoczny w sposobie prezentowania poszczególnych zagadnień. Do każdego z poruszanych tematów autor wykonuje najpierw krótki wstęp, wprowadzenie do tematu – najczęściej wraz z kontekstem historycznym. Następnie czytelnik zostaje zaznajomiony z aktualnym stanem wiedzy, a na koniec – z przewidywanym przez autora kierunkiem przyszłych badań czy działań w obrębie danej dyscypliny.

Taki uporządkowany sposób przedstawiania wiedzy nie jest bynajmniej nudny. Przeciwnie, sprawia, że czytelnik nie czuje się zagubiony w narracji i otrzymuje zarówno solidną porcję wiedzy, jak i kontekst, którego – jako laik – potrzebuje. Co istotne, Kandel nie oszczędza swojego odbiorcy i nie infantylizuje przedstawianej wiedzy. Zamiast upraszczać pewne zależności, stara się je dobrze wytłumaczyć. Dzięki temu, po zakończonej lekturze „Zaburzonego umysłu” czytelnik może śmiało stwierdzić, że orientuje się w tematyce, która została poruszona. Ta cecha sprawia, iż lektura omawianej książki może być również przyjemna dla specjalistów, którzy pragną odświeżyć sobie wiedzę lub nauczyć się ją przekazywać innym.

Wprawdzie „Zaburzony umysł” jest książką popularnonaukową, a nie przewodnikiem dla pacjenta czy jego rodziny, ale może stać się świetną lekturą poszerzającą wiedzę osób, które z nietypowo funkcjonującymi mózgami mają do czynienia w swoim codziennym życiu.

Być może największą wartością tej publikacji – poza jej funkcją edukacyjną czy dydaktyczną – jest postawienie czytelnika w obliczu wiedzy, która każe mu samego siebie potraktować jak ciekawy obiekt analizy. Co tak naprawdę definiuje normę? Czy ja do tej normy pasuję? Czy normę w ogóle można wyznaczyć? Co stanowi jej kryterium? Dzięki tym pytaniom odbiorca książki może choć w pewnym stopniu wczuć się w sytuację pacjenta. Jeśli zaś doświadczył któregoś z opisanych w publikacji zaburzeń, może poczuć się bardziej swobodnie. Nie on pierwszy i nie ostatni doświadcza czegoś nietypowego. Pocieszające jest również to, że zarówno stan wiedzy naukowej, jak i podejście społeczne ulegają obecnie bardzo dynamicznym zmianom. To oznacza, że możemy coraz lepiej leczyć zaburzenia mózgu (czy to medycznie, czy poprzez terapię) i – co ważniejsze – przestać je stygmatyzować.

„Zaburzony mózg” jest wartościową, atrakcyjną i świetną merytorycznie książką, którą powinien przeczytać każdy. Stanowi ona ważny krok w naszym społecznym dążeniu do rzetelnego i odpowiedniego traktowania osób nieneurotypowych.