Opowieści ze świata mrówek

Autor: Edward O. Wilson

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Tłumaczenie: dr hab. Szymon Drobniak
  Konsultacja naukowa: Michał Michlewicz
  Tytuł oryginalny: Tales From The Ant World
  Wydawnictwo: Copernicus Center Press
  Data wydania: 2021
  ISBN: 9788378866022, 9788378866015(ebook)
• Wydanie: papierowe, ebook (epub, mobi)
  Oprawa: twarda
  Liczba stron: 232

Edward O. Wilson (1929-2021) – amerykański biolog ewolucyjny i entomolog, pionier socjobiologii. Autor książek, takich jak: O naturze ludzkiej (Zysk i s-ka, 1998), Podróż w krainę mrówek (wraz z Bertem Holldoblerem, Prószyński i sk-a, 1998), Różnorodność życia (PWN, 1999), Socjobiologia (Zysk i S-ka, 2001) czy Konsiliencja. Jedność wiedzy (Zysk i sk-a, 2012). Dwukrotny laureat Nagrody Pulitzera.o autorze

Edwarda O. Wilsona – twórcy socjobiologii, znanego znawcy mrówek i wybitnego popularyzatora nauki – nie trzeba chyba przedstawiać żadnemu amatorowi popnaukowej literatury biologicznej. Z żalem więc odnotować należy, że Opowieści ze świata mrówek to już ostatnia książka w jego bogatym dorobku (nie licząc komiksowej adaptacji Naturalisty). Wilson zmarł bowiem kilka miesięcy temu w słusznym wieku 92 lat. Pożegnalne dzieło, które wyszło spod pióra dwukrotnego zdobywcy Nagrody Pulitzera (za O naturze ludzkiej w 1979 oraz Mrówki w 1991), poświęcił on temu na czym znał się najlepiej – mrówkom.

Rozwodząc się o tych wszędobylskich owadach, opowiada równocześnie o sobie; o tym, jak doszło do tego, że zainteresował się właśnie tymi insektami, jak badał je jeszcze jako dziecko, wreszcie, jak zaczęła się jego bogata naukowa kariera. Dzięki temu książka sprawia wrażenie relacji bardzo intymnej, mimo że oprócz badań prowadzonych przez siebie, Wilson przedstawia również ciekawostki odkryte przez innych naukowców. W rezultacie roztacza przed czytelnikiem zróżnicowany repertuar zachowań (oraz anatomii) mrówek w całej ich rozciągłości. Zaznaczyć przy tym należy, że autor w zasadzie nie wychodzi poza swego rodzaju kanon znany z innych swoich książek czy innych dzieł popularnonaukowych dotyczących tematu. Dlatego też bardziej zaawansowani czytelnicy mogą być nieco zawiedzeni tym, że jedynie utrwalili sobie to, co już wiedzieli, a nie poznali nowe, zadziwiające naukowe anegdotki. Nie zmienia to faktu, że książka napisana jest bardzo sprawnie. Jej lektura byłaby czystą przyjemnością, gdyby nie fatalny miejscami polski przekład.

Polskim tłumaczeniom wybitnych książek popularnonaukowych często brakuje literackiej wirtuozerii oryginałów. Choć bez polotu, są one jednak przełożone jasno i zrozumiale oraz zazwyczaj poprawnie merytorycznie. Na tym polu Opowieści ze świata mrówek – przypomnę, że dwukrotnego zdobywcy Nagrody Pulitzera – wyróżniają się mocno in minus. Im dalej w las, tym lapsusów – jeśli można eufemistycznie określić tak zdania, które nie mają sensu – jest coraz więcej. Nie wiem, czy można wytłumaczyć to czymś innym, niż goniącymi terminami, które sprawiły, że zarówno autor tłumaczenia, dr hab. Szymon Drobniak, jak i korektor wydawnictwa, Dorota Pielorz nie wychwycili błędów. Na s. 76 czytamy: Gdyby nasi dwunożni „audiowizualni” przodkowie nie pochodzili z afrykańskiej sawanny, gdyby przewędrowali przez kolejne sześć milionów lat ewolucji, by ostatecznie wydać Homo sapiens, dzisiejsze środowiska lądowe mogłyby równie dobrze być zdominowane przez owady społeczne. W oryginale: If our two-legged audiovisual primate ancestors had not originated on the African savanna, if they had not then stumbled through six million years of evolution finally to yield Homo sapiens, the land environments today might well be dominated by social insects. Ewidentny brak jednego “nie” sprawia, że zdanie nie ma po prostu sensu. Większość pozostałych zdań brzmi „jedynie” niezręcznie, jak choćby to ze s. 184: Jakimś sposobem jego przodkowie – prawdopodobnie zaledwie jedna zaplemniona królowa – przebyli spory kawałek oceanu i wyewoluowali swoją charakterystyczną anatomię w środowisku Nowej Kaledonii. Jest to przykład o tyle zaskakujący, że sam wrzuciłem je do automatycznego translatora, który niezręcznie użyte – może tylko wg mnie? – słowo wyewoluowali sam zastąpił zdecydowanie lepiej brzmiącym wykształcili. Podobnych przykładów jest niestety więcej, co jasno pokazuje, że książce zabrakło ostatecznego szlifu językowego. A że sam tłumacz potrafi lepiej, pokazuje inna książka nominowana do Mądrej Książki Roku 2021, którą również przełożył, czyli Planeta wirusów Carla Zimmera.

Do ogródka problemów natury „wydawniczej” należy też dodać naprawdę paskudną okładkę. Nie jest to już jednak wina jedynie Copernicus Center Press, gdyż została ona żywcem przejęta z angielskiego oryginału…

Podsumowując, Opowieści ze świata mrówek nie są lekturą obowiązkową dla nikogo, kto już wcześniej czytał o tych społecznych owadach. Wiedza, którą dzieli się Wilson – choć podana ciekawie i z bardzo osobistej perspektywy – nie wykracza zbytnio poza zakres typowej publikacji o mrówkach. Nie jest nią również ze względu na momentami bardzo słabe tłumaczenie (a co za tym idzie ostateczną redakcję książki). CCPress przyzwyczaiło nas do zdecydowanie wyższych standardów!