Misterium życia zwierząt

Autor: Karsten Brensing

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Tłumaczenie: Ewa Walewska-Wilk, Rafał Sarna
  Tytuł oryginału: Das Mysterium der Tiere
  Wydawnictwo: Wydawnictwo Amber
  Data wydania: 2018
  ISBN: 9788324166169
• Wydanie: papierowe
  Oprawa: twarda
  Liczba stron: 416

Delfiny nawołują się po imieniu, a orki żyją w kulturze liczącej ponad 700 000 lat. Szympansy prowadzą wojny strategiczne, a małpy bonobo uwielbiają sprośne pogaduszki. Pisklęta kaczek zdają skomplikowane testy na abstrakcyjne myślenie, a ślimaki z własnej woli robią rundki w kołowrotkach dla  chomików. Owady używają narzędzi, a ryby bawią się termometrami. Szczury uwielbiają imprezować, a kruki zjeżdżać na sankach po ośnieżonych dachach. Mrówki rozpoznają się w lustrze i stroją przed powrotem do domu. Psy karzą za nielojalność, ale potrafią wybaczyć, jeśli się przeprosi. Pająki wybierają zawód odpowiadający ich osobowości i osobistym preferencjom. A my ludzie nie przestajemy się dziwić…

Od wielorybów śpiewających co roku nowe pieśni, po orangutany eksperymentujące z erotycznymi gadżetami i sex-lalkami własnej roboty – doktor Karsten Brensing ukazuje fascynujące bogactwo przeżyć i emocji zwierząt: o czym marzą, jak tworzą wspólnoty, jakich obyczajów przestrzegają, jakie obrzędy odprawiają i jakie zasady moralne wyznają. Odsłania świat, którego nigdy wcześniej nie widzieliśmy – zdumiewająco podobny do naszego.

Na podstawie najnowszych badań naukowych i własnych obserwacji Karsten Brensing, biolog morski i doktor etologii, odkrywa przed nami niezbadane tajemnice życia zwierząt.z opisu wydawcy

Naukowy postęp nie tylko sprawia, że więcej potrafimy i więcej rozumiemy; przyczynia się on również do sposobu, w jaki postrzegamy pewne zjawiska oraz idee. Rozważania na temat różnic istniejących pomiędzy człowiekiem a zwierzętami nie są niczym nowym, ale kolejne badania dają nam coraz więcej do myślenia i sprawiają, że zaczynamy na te kwestie patrzeć pod innym kątem. Zmienia się również nasze spojrzenie na behawior zwierząt, na ich emocjonalność oraz psychikę. Za czasów Konrada Lorenza opisywanie zwierzęcych działań w kategoriach ludzkich było uznawane za największy grzech przeciw etologii^[1], zaś postępowanie takie zbywano pobłażliwym śmiechem, ponieważ sądzono, że człowiek zbyt łatwo dopuszcza się nadinterpretacji. Jednak XXI wiek przyniósł ze sobą powiew świeżości, a razem z nim – przyzwolenie na nazywanie działań zwierząt za pomocą ludzkich pojęć. Ten zew świeżości obecny jest również na kartach „Misterium życia zwierząt”, które ma za nic starą, lorenzowską szkołę etologii i zamiast stosować styl „na naukowca”, preferuje raczej narrację „na podglądacza”.

Karsten Brensing opisuje w swojej książce takie aspekty zwierzęcego życia, o jakich wiele osób nawet nie myśli. No bo czy zdarzyło wam się kiedykolwiek zastanawiać nad tym, czy zwierzęta stosują gadżety erotyczne? Albo – czy imprezują? Nie? W „Misterium…” znajdziecie całe rozdziały poświęcone tym właśnie zagadnieniom. Nie ma tu klasycznego podziału tematycznego, jaki często spotykamy w publikacjach dotyczących zoologii lub etologii, ponieważ autor dołożył wszelkich starań żeby książka była tak rozrywkowa, jak to tylko możliwe (wcale tego z resztą nie kryje i przyznaje, że celowo na samym początku umieszcza rozdział dotyczący seksu). Jeśli preferujecie raczej spokojniejszą formę popularyzacji nauki to być może tej rozrywkowości będzie tu dla was za dużo, ale od razu muszę dodać, że lekkiej formie towarzyszy solidna porcja rzetelności – Brensing nie wysysa żadnej informacji z palca i cokolwiek pisze, powołuje się na publikacje naukowe.

Poza samym językiem, lekkie jest również podejście do interpretowania opisywanych zwierzęcych zachowań. Być może nawet w niektórych miejscach jest to trochę przesadne. Nie zrozumcie mnie źle – nie przepadam za usztywnionym referowaniem w tylu starej szkoły etologii, ale opisywanie WSZYSTKIEGO w emocjonalnym tonie niesie za sobą ryzyko oceniania zwierząt w kategoriach moralnych. No bo skoro uznamy, że jakieś zwierzęce zachowanie było szlachetne, dobroduszne lub życzliwe to równie dobrze możemy stwierdzić, że zwierzę może być podłe, małoduszne lub złe, prawda? Jeśli uznamy, że akt kopulacyjny pszczół jest wyrazem miłości, a truteń poświęca się dla chwili ekstazy to jak ocenimy zapłodnienie, w którym samiec niesporczaka rozrywa samicy jamę brzuszną, by zdeponować w niej spermę? Albo jak nazwiemy działanie młodej hieny, która zgodnie ze swoim instynktem zagryza rodzeństwo, by zyskać więcej pokarmu i tym samym – by przetrwać?

Kluczowym aspektem w opisywaniu świata zwierząt jest nieśmiertelna zasada złotego środka. Traktowanie zwierząt jak skomplikowanych, emocjonalnych, czujących, myślących i pragnących istot, ale nie posuwanie się w swoich interpretacjach zbyt daleko. Ta odrobinę przesadna antropomorfizacja była dla mnie w zasadzie jedyną wadą książki, której zalety jednak zdecydowanie przeważyły. Poza tym, nieco kontrowersyjny sposób opisywania zwierząt sprawił, że pozycję tę czyta się jednym tchem, a człowiek nawet nie zdąży się zorientować, kiedy „połknął” czterysta stron najnowszej wiedzy etologicznej.

Poziom edytorski książki określiłabym jako zadowalający. Brak zdjęć i rycin kompensowany jest wygodną, poręczną formą. Muszę również przyznać, że bardzo stonowana, utrzymana w beżach i brązach okładka nie tylko odbiega od niemieckojęzycznego oryginału, ale też nie zapowiada aż tak rozrywkowej treści i mam nadzieję, że nie zniechęci potencjalnego czytelnika, bo po tę książkę naprawdę warto sięgnąć. Jeśli interesuje was świat zwierząt i chcecie być z nim na bieżąco, „Misterium życia zwierząt” to wasz zdecydowany must read.

^[1] Etologia (gr. ήθος – obyczaj) – dziedzina zoologii, zajmująca się szeroko pojętymi badaniami zachowań zwierząt, zarówno dziedziczonych, jak i nabytych, ich aspektem przystosowawczym, rozwojem osobniczym, orientacją przestrzenną, zachowaniami społecznymi. Twórcą nowoczesnej etologii jest Konrad Lorenz.