Autor: David Reich
-
Tłumaczenie: Piotr J. Szwajcer
Konsultacja naukowa: M. Ryszkiewicz
Tytuł oryginału: Who We Are and How We Got Here: Ancient DNA and the New Science of the Human Pas
Wydawnictwo: CIS
Data wydania: 2019
ISBN: 978-83-617-1033-2 -
Wydanie: papierowe
Oprawa: twarda
Liczba stron: 392
Prawdziwy naukowy thriller. Genomika i statystyka pozwalają pokazać, jak seks i walka o władzę kształtowały nasze dzieje. Te historie mogłyby wpędzić w kompleksy scenarzystów „Gry o tron” […] Musimy na nowo nauczyć się mówić o genetycznych różnicach i podobieństwach między różnymi populacjami, a książka Reicha bez wątpienia jest ważnym wstępem do takiej dyskusji. „Nature”. Fragment opisu wydawcy
W roku 2022 nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii/medycyny otrzymał Svante Pääbo. Nie jest to oczywiście jedyny na świecie specjalista w zakresie analizy ludzkiego genomu, w tym kopalnego DNA. Fakt ten pokazuje jednak, jak ważną dziedziną badań stała się tzw. paleogenetyka. Kilka lat temu ukazał się polski przekład innego z jej tuzów, Davida Reicha. Pomimo upływu czasu i dynamicznego rozwoju badań paleo-DNA, wciąż można sięgnąć do opisywanej tu książki, aby poznać niezmiernie ciekawą opowieść o złożonej przeszłości genetycznej (i nie tylko) naszych przodków. Książka napisana jest rozważnie, rzetelnie, i choć momentami jest nieco skomplikowana, to pozostaje strawna dla niespecjalistów. W skrócie: jest bardzo dobrą popularyzacją.
Z perspektywy zawodowej trzeba powiedzieć, że autor jest dość krytyczny względem archeologii i jej teorii, zwłaszcza tych społeczno-migracyjnych. Nie waha się wyrażać bardzo zdecydowanych poglądów na wiele kwestii. Niemniej ze swojej strony nie proponuje w pełni satysfakcjonującej alternatywy. Można się domyślać, że za interpretacją wyników analiz paleogenetycznych stoi szereg założeń i zaawansowana statystyka. W moim przekonaniu jednak Reich niewystarczająco przybliża czytelnikowi „kuchnię” tych badań, przez co pozostajemy w pewnych momentach w przekonaniu, że wszystko, o czym czytamy, ma wątłe zamocowanie w faktach.
Zajmując się w zasadzie całym światem i wszystkimi epokami dziejów ludzkości autor siłą rzeczy upraszcza niektóre zagadnienia. Dobrym przykładem może tutaj być ograniczenie rozważań nad zasiedleniem Ameryk do tzw. koncepcji „Clovis first” (rozdział 7). Niekiedy opinie wyrażane w tekście są dość egzotyczne. Na ss. 201-202 dowiemy się, że „potężne lodowce wciąż pokrywają większość powierzchni dzisiejszej Kanady” – co jest jednak sporą przesadą, nawet jeśli arktyczna część tego kraju jest i dziś bardzo zasobna w lód.
Reasumując, czytelnik-specjalista może mieć zastrzeżenia co najmniej do sposobu przedstawienia pewnych wątków i problemów. Natomiast odbiorca niebędący archeologiem czy antropologiem fizycznym otrzymuje w postaci tego tomu bardzo interesującą książkę, która nie tylko wprowadza, ale też w przystępny sposób pogłębia zagadnienia współczesnej paleogenetyki.
Nad stroną merytoryczną przekładu czuwał świetny polski specjalista M. Ryszkiewicz. Dzięki temu od strony antropologicznej, czy, szerzej, nauk przyrodniczych nie można książce wiele wytknąć. Pewne niezręczności pojawiają się tylko w zakresie nazewnictwa archeologicznego. Na przykład wspomniana na s. 155 „kultura dzbanów sznurowych” jest raczej znana w polskiej nomenklaturze jako „kultura ceramiki sznurowej”.
Przyjemność (i wysiłek) czytania zaburzają błędy literowe (s. 65 „narządzie”), powtórzeniowe (s. 202), a nawet gramatyczne. Cytowany np. na ss. 47 i 78 [Richard] Durbin, na s. 46 pomylony został z [Robinem] Dunbarem (skądinąd poczytnym autorem, biologiem i antropologiem). Wydawać się może, że jestem złośliwy, ale uważam, że korekta tekstu jest sztuką i wydawnictwa nie powinny na niej oszczędzać.
Pomimo wytkniętych tu usterek warto tę książkę kupić i przeczytać. Może ona niewątpliwie posłużyć jako punkt odniesienia dla pojawiających się medialnych nowin o genetycznej historii również naszego kraju.
