Historia ewolucji

Autor: red. Steve Parker (łącznie 11 autorów)

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Tłumaczenie: Łucja Frostowicz-Felik, Henryk Grabarczyk, Paweł Kozłowski, Ewa Romkowska
  Konsultacja naukowa: ?
  Tytuł oryginału: Evolution – the whole story.
  Wydawnictwo: Arkady
  Data wydania: 2017
  ISBN: 978-83-213-4989-3
  
• Wydanie: papierowe
  Oprawa: twarda
  Liczba stron: 576

Ta obszerna, wspaniale ilustrowana książka jest jak podróż w czasie – od początków z życia na Ziemi do XXI wieku. Poznamy punkty zwrotne ewolucji, jej rozmaite błędne drogi i nieudane eksperymenty, oraz globalne katastrofy, a także przełomowe odkrycia naukowe, które przyczyniły się do zrozumienia dziejów życia istniejącego dawniej i dziś na naszej planecie. Znajdziemy tu:
• pełny przegląd wszystkich głównych grup organizmów, od wczesnych jednokomórkowych drobnoustrojów i pierwszych prymitywnych roślin po współczesne formy życia
• około 1000 wspaniałych ilustracji, ukazujących miedzy innymi skamieniałości, szkielety, wierne rekonstrukcje organizmów wymarłych oraz żyjące obecnie rośliny i zwierzęta
• tabele stratygraficzna przedstawiająca powstanie i rozwój życia na wczesnej Ziemi
• dokładne charakterystyki najważniejszych wymarłych gatunków
• szczegółowe opisy zdjęć i rysunków ukazujących najistotniejsze ewolucyjnie cechy omawianych roślin i zwierząt
• przejrzyste kladogramy obrazujące związki miedzy poszczególnymi grupami organizmów
• kluczowe zdarzenia ewolucyjne i przełomowe odkrycia uporządkowane zgodnie z ich chronologia
• sylwetki badaczy, którzy w największym stopniu przyczynili się do naszego zrozumienia przebiegu ewolucji. z opisu wydawnictwa

Nawet pozornie proste omówienie (nie mówiąc o recenzji), po przeczytaniu książki tak obszernej i przesyconej informacjami pisze się niezmiernie trudno. Niniejsza publikacja nie jest bowiem „zwykłą” książką popularnonaukową – to olbrzymie (weźmy pod uwagę chociażby 560 stron tekstu) kompendium przeznaczone bardziej do studiowania, niż do czytania. Mamy w ręku wieloautorskie podsumowanie współczesnej wiedzy biologicznej, paleontologicznej, ekologicznej, z licznymi uwagami na temat geologii, paleogeografii, ewolucji, fizjologii itd. Nie jest to oczywiście wykład kompletny, bo stworzenie takiego byłoby raczej nierealne. Niemniej wybór ten daje nam spójny i dość szczegółowy obraz współczesnych poglądów na rozwój życia na Ziemi.

Lekturę warto zacząć… od początku. Wprowadzenie da bowiem każdemu okazję do poznania lub przypomnienia sobie podstaw, nie tylko przydatnych w kolejnych rozdziałach, ale też w zbudowaniu lub wzmocnieniu solidnej podstawy tzw. wykształcenia ogólnego. Znajdziemy tutaj uwagi na temat historii badań biologicznych, tajników datowań przyrodniczych, przebiegu procesów tafonomicznych, geologii czy kosmologii ogólnej.

Dalsze części ułożone są zgodnie z podwójnym kluczem: chronologicznym i taksonomicznym. W wielu przypadkach pokrywa się to jednak znakomicie i w efekcie uzyskujemy bardzo spójny obraz rzeczywistości zarówno w wymiarze diachronicznym, jak i synchronicznym (śledzimy zarazem pojawianie się kolejnych typów organizmów, jak też ich współistnienie w różnych okresach). Dużym ułatwieniem w lekturze i poszukiwaniu interesujących nas informacji oraz wątków jest nie tylko rozbudowany indeks, ale także system odsyłaczy wewnątrztekstowych. Dodajmy, że książkę można z powodzeniem traktować jako słownik-encyklopedię, ale o tyle nietypową, że posiadająca spójną, ciągłą narrację.

Jak wspomniałem jest to z konieczności wybór ze skarbnicy wiedzy przyrodniczej. Dzięki profesjonalizmowi Autorów, jest to jednak bardzo celny wybór kluczowych, najważniejszych faktów z historii życia, co wbrew pozorom nie jest łatwo osiągnąć. Uwzględniono najnowsze (stan na rok 2014/15) badania, poglądy i hipotezy nauk przyrodniczych. Znajdziemy tu na przykład wyjaśnienie dotyczące dziejów kręgosłupa, albo jak doszło do pojawienia się umiejętności lotu czy jaka była pierwotnie funkcja piór. Dowiemy się czym są żywe skamieliny, czym była eksplozja kambryjska, skąd pochodziły i jak wymarły dinozaury, na czym polega wytwarzanie jadu, po co jest on wytwarzany i jakim sposobem nie działa na „właściciela”, poznamy także zwierzęta, o których „nikt” nie słyszał (np. Hallucigenia sp.). Końcowe fragmenty dotyczą powstania człowieka, fenomenu megafauny, a wreszcie naszego wpływu na ewolucję oraz coraz częstszych prób „wskrzeszania” wymarłych gatunków. Autorzy nie udają, że nauka i naukowcy są nieomylni. Przywołują czasem przebrzmiałe poglądy i spory, pokazują błędne rekonstrukcje biologiczne, odsłaniają tajniki warsztatu paleontologa. „Toczącej się” na głównych kartach narracji historycznej towarzyszy pojawiająca się co pewien czas u dołu skala czasu. Zaznaczone są na niej i króciutko opisane kluczowe fakty ewolucyjne dotyczące świata ożywionego – znakomity pomysł i duże ułatwienie edukacyjno-nawigacyjne dla czytelnika.

Obok zagadnień biologicznych, w książce poruszane są zagadnienia z innych, pokrewnych dziedzin nauki. Będzie tu na przykład o ruchu kontynentów, zlodowaceniach, zasiedleniach i wymieraniach. Można zatem powiedzieć: znajdziesz tu (czytelniku) wszystko, o czym słyszałeś, a chcesz dowiedzieć się więcej.

Pod względem edytorskim książka jest przygotowana znakomicie. Zdjęcia, mikrofotografie, ryciny i rekonstrukcje komputerowe dają czytelnikowi rewelacyjny i profesjonalny wgląd w świat przyrody ożywionej. Jest to materiał nie tylko wysokiej klasy, ale też znakomicie dobrany i opisany. Tekstowi i ilustracjom towarzyszą tabele, kladogramy i kapsuły, które są przejrzyste, zrozumiałe i również bardzo pomocne w lekturze. Dodajmy, że również tłumaczenie jest wysokiej jakości.

W tej publikacji zawartych jest bardzo wiele fachowych terminów, które dla wielu mogą być zupełnie nowe, ale wszystkie są przystępnie wyjaśnione. Książkę można czytać na wyrywki, mniej lub bardziej uważnie, co powoduje, że polecałbym ją nawet gimnazjalistom. Zresztą bogata szata graficzna powoduje, że również młodsi czytelnicy mogą – na przykład z rodzicami – zagłębić się w tej przygodzie. Książka ma moim zdaniem ogromny potencjał dydaktyczny i wbrew pozorom nie jest napisana trudnym językiem.

Jednym zdaniem – jeśli ktoś jest zainteresowany tym, co dziś naukowcy wiedzą o rozwoju i funkcjonowaniu ziemskiego życia, proszę kupić i rozkoszować się tym dziełem.