Autor: Marc Bekoff, Jessica Pierce
-
Tłumaczenie: Sebastian Szymański
Tytuł oryginału: New Theories of Everything. The Quest for Ultimate Explanation
Seria/cykl wydawniczy: –
Wydawnictwo: Copernicus Center Press
Data wydania: 2018
ISBN: 978-83-7886-391-5
- Wydanie: papierowe
Oprawa: twarda
Liczba stron: 272
Czy zwierzęta są zdolne do empatii, traktują się fair, współpracują i pomagają sobie nawzajem w kłopotach? Krótko mówiąc, czy zwierzęta przejawiają inteligencję moralną?Najnowsze badania naukowe rozbijają ustalone granice między ludźmi i zwierzętami zmuszając nas do poszerzenia horyzontów i rewizji przestarzałych stereotypów dotyczących tego, co zwierzęta mogą, a czego nie mogą myśleć, robić i czuć.
Marc Bekoff i Jessica Pierce łącząc wieloletnie doświadczenie i badania z zakresu poznania dowodzą, że zwierzęta posiadają szeroki repertuar zachowań moralnych. Nie tylko wykazują się poczuciem sprawiedliwości i wzajemności, ale też są zdolne do ufności, wybaczania i empatii.
Dzika sprawiedliwość przedstawia nie tylko aktualny stan wiedzy, lecz także prowokuje do przemyślenia naszych relacji ze zwierzętami i naszych wobec nich obowiązków.Copernicus Center Press, http://www.ccpress.pl
Starsza słonica przychodzi z pomocą rannemu słoniowi-młodzieńcowi, który został przewrócony przez inne osobniki z własnego stada. Makak nie wciska dźwigni, która podałaby mu pokarm, kiedy widzi, że robiąc to wywoła impuls elektryczny, który porazi innego makaka. Kot pomaga ślepemu i głuchemu psu ominąć przeszkody w drodze do jedzenia.
To tylko kilka wybranych przykładów, które etolog zwierzęcy Marc Bekoff oraz filozof Jessica Pierce przywołują w swojej książce „Dzika sprawiedliwość”. Główna teza w niej przedstawiona mówi, że zwierzęta wykazują empatię, współpracują i pomagają sobie nawzajem, oraz że mają poczucie sprawiedliwości. Innymi słowy autorzy twierdzą, że zwierzęta mają moralność.
Jako dziecko nauczyłam się, że zachowanie się fair w zabawach z innymi jest bardzo ważną zasadą społeczną. Jako matka nauczyłam się, że traktowanie mojego dziecka fair jest kluczowe dla zbudowania zaufania i kooperacji. A teraz odkrywamy, że sprawiedliwość odgrywa istotną rolę w interakcjach społecznych wielu różnych zwierząt i jest kluczowa dla nawiązania i podtrzymania przyjaźni. Pomysły Marca Bekoffa i Jessiki Pierce dotyczące moralnego życia zwierząt podkreślają znaczenie rzetelności, kooperacji, empatii i sprawiedliwości, aspektów zachowania rozpaczliwie potrzebnych w dzisiejszym świecie. [Jane Goodal]
Istotną, dla potwierdzenia tej tezy, częścią książki są te rozdziały, w których autorzy definiują i wyjaśniają, co dla nich oznaczają terminy takie jak: „moralność”, „sprawiedliwość”, „altruizm”, itp. Niemniej jednak, wciąż stronią od jednoznacznego interpretowania zachowań zwierząt, aby uniknąć ryzyka antropomorfizacji – o czym nieco później. Odróżniają opis zachowania od jego oceny. Nie starają się jednoznacznie wskazać, czy dane zachowanie lub zachowania są słuszne, sprawiedliwe, altruistyczne. Wolą je opisać i nazwać, aby pozostawić miejsce dla własnej oceny czytelnika. Podają nam jednak definicję moralności i sądzę, że w dużej mierze odpowiada ona ogólnemu rozumieniu tego terminu – przeczytajmy:
„Moralność definiujemy jako zestaw nakierowanych na innych zachowań, które kultywują i regulują złożone interakcje w grupie społecznej. Te zachowania związane są z dobrostanem i szkodą oraz normami tego, co słuszne i niesłuszne Moralność jest zasadniczo zjawiskiem społecznym, powstającym w interakcjach między poszczególnymi zwierzętami i wśród poszczególnych osobników, i stanowi gąszcz nici składających się na skomplikowaną i zmienną tkaninę relacji społecznych. W ten sposób moralność działa jako spoiwo społeczne.” (s.26)
Bekoff i Pierce dokumentują szereg zwierzęcych zachowań, przypisując je do zdefiniowanych przez siebie kategorii:
1) Współpraca, która obejmuje altruizm, wzajemność, uczciwość i zaufanie;
2) Empatia, która obejmuje współczucie, współczucie, żałobę i pociechę;
3) Sprawiedliwość, która obejmuje dzielenie się, równość, uczciwość i przebaczenie.
Ten zestaw zachowań miałby, zdaniem autorów, wskazywać na istnienie moralności u zwierząt, a przykładów na poszczególne kategorie jest co nie miara. Ta idea ma głęboki wpływ na nasze relacje ze zwierzętami; nie tylko w odniesieniu do tego, jak traktujemy naszych pupili. Co ważniejsze, do tego w jaki sposób wchodzimy w interakcje z dzikimi zwierzętami, zwierzętami hodowlanymi oraz – co być może najważniejsze – w jaki sposób wykorzystujemy zwierzęta do badań biomedycznych. A jednak książka ta nie jest prostym manifestem praw zwierząt. Czasami zresztą autorzy kreują narrację w taki sposób, aby uniknąć oskarżeń o nadmierną antropomorfizację zachowań zwierząt. Trzeba jednak przyznać, że ta ostrożność ma swoje uzasadnienie – nie możemy być pewni, że zachowanie, które przejawiają zwierzęta, często tak podobne do zachowań ludzkich, mają takie same źródło i cel. Taka powściągliwość jest zatem zrozumiała.
„Dzika sprawiedliwość” jest książką bardzo ciekawą, wpisuje się w narrację, którą od lat prowadzi w swoich badaniach inny uczony, którego pracę znamy za sprawą Wydawnictwa Copernicus Center Press – Frans de Waal – z tą różnicą, że holenderski prymatolog specjalizuje się w badaniu naczelnych, a para Bekoff-Pierce potraktowała temat znacznie szerzej. I trzeba przyznać, że autorzy prowokują nas do myślenia, a przecież o to właśnie chodzi…
