Autor: Danuta Tymowska
-
Wydawnictwo: Znak
Data wydania: 2020
ISBN: 978-83-240-5364-3 -
Wydanie: papierowe
Oprawa: twarda
Liczba stron: 440
Danuta Tymowska – biolożka, tłumaczka, nauczycielka, absolwentka literatury angielskiej na Cambridge University, redaktorka PWN, miłośniczka zwierząt. Obecnie mieszka w Kanadzie z mężem, synami i kotką Shebą. o autorce
Jane Goodall jest bez wątpienia jednym z najbardziej znanych przyrodników na świecie. Jej sława wykracza daleko poza gabinety uniwersytetów i specjalistyczne czasopisma naukowe. Jej kariera i osiągnięcia inspirują, a jej książki i filmy dokumentalne, w których tworzeniu brała udział, niezmiennie zachwycają. Jej obserwacje zrewolucjonizowały prymatologię – badania naczelnych – a więc i zrozumienie nas samych, choć nie posiadała formalnego wykształcenia akademickiego. Doktorat – bez wcześniejszego magisterium – zrobiła dopiero po kilku latach spędzonych w terenie. Zanim się pojawiła, prymatolodzy uważali, że do zrozumienia naszych najbliższych krewniaków wystarczy obserwowanie ich w niewoli, bez konieczności podejmowania męczących, wielomiesięcznych wypraw terenowych. Początkowo lekceważono ją, a nawet wyśmiewano. Nie poddała się jednak, dzięki czemu stała się wiodącym ekspertem w dziedzinie, jako pierwsza zaobserwowała wiele zachowań szympansów i opisała je.
Aż dziw bierze, że dopiero w tym roku, gdy angielska pionierka kończy 85 lat, w Polsce ukazała się pierwsza jej biografia. Zatytułowana Jane Goodall. Pani od szympansów książka pióra Danuty Tymowskiej jest typową biografią prowadzącą nas chronologicznie przez życie bohaterki. Poznajemy Jane jako ciekawskie dziecko marzące o podróżach w dalekie kraje; jako młodą kobietę, która wchodząc w dorosłe życie nie rezygnuje z tych marzeń i dzięki szczęściu oraz wytrwałości osiąga swoje, trafia najpierw do Kenii, a potem dzięki poznaniu giganta antropologii, Louisa Leakeya do Tanzanii. To właśnie Leakey zauważył w młodej Angielce pasję potrzebną do wytrwania miesiące w odcięciu od cywilizacji i powierzył jej zadanie obserwowania szympansów. Jak trafnie zauważył, to one powiedzą nam najwięcej o tym, jak mogli się zachowywać nasi odlegli przodkowie niedługo po tym, jak nasze linie rozwojowe rozdzieliły się. Zasadnicza część książki to wzloty i upadki zarówno w życiu zawodowym, jak i prywatnym, aż do osiągnięcia statusu ikony nie tylko prymatologii, ale również ruchów ekologicznych. Bez niej nie byłoby takich ludzi jak Frans de Waal i jego fascynujących książek o zachowaniach małp!
Gdyby nie to, że autopsji wiem, iż zarżnąć można każdy, nawet najbardziej interesujący temat, napisałbym, że biografia Jane Goodall sama w sobie jest na tyle fascynująca, że każdy tekst czytałoby się jak dobrą powieść. Byłaby to jednak nieprawda. To, że Panią od szympansów czyta się z zapartym tchem jest zasługą nie tylko mocnego materiału źródłowego, ale i talentu autorki książki, Danuty Tymowskiej, która wszystkie fakty potrafiła zakląć we wspaniałą opowieść. Wsadzając łyżkę dziegciu do beczki miodu można napisać, że bardzo po macoszemu omówiono ostatnie 20 lat działalności Jane Goodall, które autorka potraktowała raczej jako epilog niż ukoronowanie kariery angielskiej prymatolog.
Książka ilustrowana jest wystarczającą ilością fotografii, choć zawsze chciałoby się ich więcej. Szczególnie tych dotyczących samego obiektu zainteresowań bohaterki. No, ale z drugiej strony to książka o Jane Goodall, a nie szympansach.
Podsumowując, Jane Goodall. Pani od szympansów to warta uwagi książka, która pozwala poznać życie tytułowej bohaterki, a co za tym idzie kawał historii prymatologii. Żałować tylko można, że autorka pobieżnie potraktowała ostatnie lat działalności angielskiej prymatolog, gdy skupiła się już ona nie na samych badaniach, ale popularyzacji nauki i działalności ekologicznej.
