Autor: Feliks Kopera
-
Wydawnictwo: Napoleon V
Seria wydawnicza:
Data wydania: 2016
ISBN: 9788380493513
-
Wydanie: papierowe,
Oprawa: twarda
Liczba stron: 234
Trzytomowe Dzieje malarstwa w Polsce, które oddajemy do rąk czytelników, ukazały się po raz pierwszy w latach 1925-1929. Opracowanie w sposób syntetyczny ukazuje rozwój i przeobrażenia malarstwa polskiego, wpływy i inspiracje oraz charakter wewnętrznych przemian, jakim ulegało w kolejnych epokach. Feliks Kopera jako muzeolog i konserwator wzbogacił publikację o wartościowe i cenne wnioski, związane m.in. z ówczesnym stanem fizycznym i technicznym poszczególnych dzieł, ingerencjami dokonywanymi na przestrzeni stuleci przez twórców, które nierzadko wiązały się z pragnieniem dostosowania prac do bieżących zapatrywań estetycznych i panującej mody. Doszukiwał się analogii i różnic pomiędzy twórczością malarzy polskich i europejskich. Na stronach kolejnych tomów przywołał sylwetki bardziej lub mniej znanych artystów polskich, przybliżył ich dokonania i dorobek, wskazując na rolę, jaką przyszło im odegrać w dziejach sztuki polskiej.
Niezaprzeczalnym atutem przedwojennego wydania były zamieszczone w tomach ryciny, ilustracje dzieł sztuki, m.in. tych, które już wówczas znajdowały się w tragicznym stanie, a po których obecnie nie zachował się materialny ślad. Zamieszczamy je wszystkie w oryginalnej wersji.
Tom I obejmuje dzieje polskiego malarstwa średniowiecznego. Tom II poświęcony został malarstwu od XVI do XVIII stulecia, natomiast zawartość tomu III skupia się na historii malarstwa polskiego w XIX i XX w. (do około 1926 r.).z opisu wydawcy
Feliks Kopera był wybitnym polskim inteligentem i historykiem sztuki, który żył w pierwszej połowie XX wieku. Wykraczał on poza ramy swojej epoki. Urodził się w 1871 roku. Z wykształcenia był filozofem i historykiem. Od 1901 roku wykładał na UJ. Od 1918 roku był członkiem PAU. W 1901 roku został dyrektorem Muzeum Narodowego w Krakowie i funkcję tę piastował aż do 1950 roku. Jego podejście do muzealnictwa było bardzo nowatorskie. Od początku dbał o jak największy komfort zwiedzających. Wiedział, że trzeba ich zachęcać do odwiedzania przybytków sztuki, a nie jedynie liczyć, że sami z siebie będą z nią obcować. Początkowo skutecznie starał się o powiększenie siedziby muzeum, aby lepiej można było eksponować znajdujące się w jego zbiorach dzieła sztuki. Dostosowywano godziny otwarcia instytucji do potrzeb widzów, zamieszczano reklamy w prasie codziennej, informowano w gazetach o przygotowywanych wystawach, czy nowych nabytkach, publikowano też katalogi wystaw, zbiorów, przewodniki, czy kartki przedstawiające dzieła sztuki znajdujące się w muzeum. Dzięki talentom menadżerskim Kopery i atmosfery jaką stworzył wokół muzeum pozyskiwano od donatorów wiele dzieł sztuki dla tej instytucji. W czasach II RP Kopera protestował przeciw przeniesieniu zbiorów Muzeum Narodowego na Wawel, uważając, że będzie to anachroniczne i uniemożliwiające systematyczne i naukowe rozmieszczenie eksponatów. Energicznie starał się o budowę nowoczesnego budynku dla swojej placówki. Podczas II wojny światowej starał się o zachowanie kolekcji. W 1950 roku przeszedł na emeryturę, a w 1952 roku zmarł. Feliks Kopera był nie tylko menadżerem sztuki, czy muzealnikiem. Był również cenionym historykiem sztuki, który przede wszystkim interesował się sztuką średniowieczną i renesansową. Uznanie przyniosły mu teksty poświęcone grobowcowi Jana Olbrachta, insygniom koronacyjnym Bolesława Chrobrego, polskim darom dla Erazma z Roterdamu, historii kafli w Polsce, sylwetce Giovanniego Cini. Wiele miejsca poświęcał on numizmatyce i medalierstwu. Często polemizował z uznanymi atrybucjami obrazów np. udowodnił, że przypisywany Lampiemu czy Grassiemu portret Kościuszki został namalowany przez polskiego ucznia Bacciarellego Wojniakowskiego. W tej recenzji rozpisałem się nad życiem autora omawianej monografii, gdyż pokazuje ono jego nowoczesność w podejściu do sztuki i muzealnictwa. Jest to istotne, dla pracy która najnowsza już przecież nie jest. Jednak otwartość myślenia i nieszablonowość, oraz duża znajomość omawianej tematyki sprawia, że mimo upływu lat nadal warto zaglądać do tej pozycji.
Znaczącym dziełem, które napisał F. Kopera były Dzieje Malarstwa w Polsce. Pierwszy tom poświęcony był malarstwu średniowiecznemu. Praca podzielona jest na 12 rozdziałów. Pierwszy z nich dotyczy najstarszych na ziemiach polskich zabytków malarstwa. Drugi poświęcony jest cystersom, trzeci wpływom italskim i francuskim na malarstwo miniaturowe w Czechach i Polsce, czwarty malarstwu ściennemu w XIV-XV wieku, piąty ruskiemu malarstwu ściennemu, szósty i siódmy malarstwu sztalugowemu w XIV i XV wieku, rozdział ósmy i dziewiąty obrazom z drugiej połowy XV wieku, rozdział dziesiąty sztuce z XVI wieku, rozdział jedenasty dotyczy witraży, drzeworytów, obrazów haftowanych, a ostatni dwunasty informacjom dotyczącym biografii dawnych malarzy. Dzieło jest bardzo bogato ilustrowane, co jest wielkim plusem tej publikacji.
Swoją syntezę F. Kopera napisał przede wszystkim na materiale, który najlepiej znał, czyli dziełach znajdujących się w Krakowie lub szerzej w Galicji. Jego praca nie jest – delikatnie mówiąc – najnowsza. Trzy tomy jego dziejów malarstwa ukazały się bowiem w latach 1925-1929. Dziś inaczej się podchodzi do historii sztuki. Ta dziedzina dosyć mocno się zmieniła. Powstaje więc pytanie, czy jest sens, aby ponownie wydawać tego typu prace. Uważam, że jest taki sens. Nie tylko dlatego, że praca jest bardzo bogato ilustrowana i jest fundamentalnym dziełem opowiadającym o historii malarstwa w Polsce, które często było punktem odniesienia, dla późniejszych publikacji. Wiele z ustaleń F. Kopery jest nadal jak najbardziej aktualnych. Wiele dzieł, które są omawiane w tej syntezie zostało także bezpowrotnie straconych. Zatem publikacja ta ma również charakter dokumentalny. Tak więc należy zachęcić miłośników historii sztuki do sięgnięcia do tej pozycji, choć trzeba oczywiście pamiętać o konfrontowaniu jej z nowszymi pracami.
Na zakończenie można zauważyć, że przedwojenne wydanie jest dziś białym krukiem, który osiąga wprost astronomiczne ceny na aukcjach, czy w antykwariatach. Często za trzy tomy pracy trzeba zapłacić nawet po kilka tysięcy złotych! Wydanie Napoleona V nie jest najtańsze, ale jego koszt będzie (kiedy tylko ukażą się kolejne dwa tomy) wielokrotnie niższy niż cena za jaką można nabyć serię w antykwariatach.
