Autor: Hew Strachan
-
Tłumaczenie: Jan Dzierzgowski
Tytuł oryginału: Clausewitz’s On War: a Biography
Wydawnictwo: Muza
Data wydania: 2009
ISBN 978-83-7495-650-5
-
Wydanie: papierowe
Oprawa: twarda
Liczba stron: 212
„O wojnie” to najsłynniejsze dzieło generała Carla von Clausewitza, uczestnika wojen napoleońskich i teoretyka sztuki wojennej. Nieukończony, czasem niejednoznaczny tekst rozpalał wyobraźnię wybitnych strategów i okrutnych dyktatorów. Wielokrotnie nazywano go przestarzałym, lecz za każdym razem okazywało się, że po Clausewitza wciąż warto sięgać. Hew Strachan, oksfordzki historyk wojny, analizuje treść dzieła, zastanawiając się nad jego wpływem na historię militarną ostatnich stu pięćdziesięciu lat. Okazuje się, że idee pruskiego generała wciąż pozostają trafne i inspirujące.
informacja wydawcy
Choć większość osób słyszała o gen. Carlu von Clausewitzie, to tylko nieliczni przebrnęli przez jego dzieło zatytułowane „O wojnie” (Vom Kriege). Jego przeczytanie nie jest przy tym równoznaczne ze zrozumieniem zawartych w nim treści. Z pomocą czytelnikom umęczonym stylem pisarskim von Clausewitza śpieszy jeden z najwybitniejszych brytyjskich historyków wojskowości – Hew Strachan. Gruntownie przeanalizował on dzieło pruskiego generała, którego ostateczna redakcja została zakończona w 1832 r., czyniąc to nie tylko z punktu widzenia jego zawartości, ale również nie mniej ważnej historii powstawania, co ma o tyle istotne znaczenie, że ostateczne wydanie zostało przygotowane przez żonę i dwóch szwagrów von Clausewitza. Znalazły się w nim zatem fragmenty nie widniejące w pierwotnej wersji, wypaczające momentami oryginalną myśl autora.
Strachan pokusił się o trudne zadanie: choć dzieło von Clausewitza jest niewątpliwie inspirujące, to z uwagi na przyjęty przez niego styl zdecydowanie nie da się go określić jako wciągające. Dzięki Strachanowi nabiera bardziej przystępnego charakteru, co powinno przypomnieć historykom, że zdolności literackie mają w ich pracy bardzo duże znaczenie. Można potraktować recenzowane opracowanie jako swoiste streszczenie „O wojnie”, uzupełnione o bardzo kompetentnie sporządzony komentarz, ale na dobrą sprawę powinno być raczej wprowadzeniem do lektury właściwego dzieła. Choć z von Clausewitza uczyniono na wyrost „proroka myśli wojskowej”, to nie tylko jego rozważania teoretyczne są godne uwagi. Często zapomina się bowiem, że brał on udział w wojnach napoleońskich jako oficer na służbie króla Prus i cara Rosji, a jego uwagi na temat kampanii 1812 r. są bezcenne. Von Clausewitz był zatem do pewnego stopnia historykiem.
Strachan zwraca uwagę jak mocno ewoluowały koncepcje von Clausewitza w porównaniu z jego początkowymi poglądami na naturę wojny. Nie wszystkie z nich zostały przelane na papier z uwagi na przedwczesną śmierć autora, co każe pamiętać, że „O wojnie” nie jest dziełem skończonym, czy nawet w pełni uaktualnionym. Stąd właśnie biorą się pewne niekonsekwencje dostrzegalne w rozdziałach poprawionych i tych, których poprawić już nie zdążył. Stało się to przyczyną ingerencji ze strony rodziny von Clausewitza, której wydawało się, że w pełni poznała ostateczną myśl generała. Można mieć jednak co do tego uzasadnione wątpliwości.
Książka Strachana powinna stać się lekturą obowiązkową zarówno dla osób zajmujących się na co dzień historią wojskowości, jak i badaczy myśli politycznej, podobnie jak prace Niccolò Machiavellego. Prowadzenie wojny nie jest bowiem wyłącznie sprawą żołnierzy. Nawiasem mówiąc, często nadużywany bon mot o „wojnie jako polityce prowadzonej innymi środkami” ma szansę nareszcie stać się właściwie zrozumiany, a to z uwagi na pełne wyjaśnienie przez brytyjskiego historyka kontekstu jego zastosowania, tak często pomijanego przez osoby, które zwykły posługiwać się tym cytatem.
Strachan wykonał kawał dobrej roboty poddając analizie nieco zagmatwane dzieło, które bardzo trudno pojąć bez znajomości warunków jego powstawania. Epoka napoleońska była okresem stosowania wielu rewolucyjnych rozwiązań militarnych, związanych z bankructwem „modelu pruskiego” i zwróceniem większej uwagi na element motywacji pozytywnej oraz morale. Z tego względu centralną, choć nie zawsze nazwaną postacią „O wojnie” jest Napoleon Bonaparte. Ciekawą kwestią jest potraktowanie teorii von Clausewitza jako etapu przejściowego miedzy pruską klęską z 1807 r. a triumfem z 1871 r., ale rozwinięcie tego wątku było już zasługą zaprzyjaźnionej ze Strachanem Beatrice Heuser.
