Zanim człowiek stał się człowiekiem

Autor: Robert Foley

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Tłumaczenie: Karol Sabath
  Tytuł oryginału: Humans before humanity
  Seria/cykl wydawniczy: Biblioteka Myśli Współczesnej (±∞)
  Wydawnictwo: PIW
  Data wydania: 2001
  ISBN: 83-06-02832-5

• Wydanie: papierowe
  Oprawa: miękka
  Liczba stron: 344

Jest to zatem książka o ewolucji człowieka, oczywiście nie pierwsza. W ostatnich latach ukazało się wiele wręcz doskonałych pozycji o tej tematyce. W świetle tego, co powiedziałem wyżej, nie mogę sobie rościć pretensji do napisania książki, która mogłaby konkurować z barwnie ilustrowanymi opowieściami o łowcach skamieniałości, na pograniczu przygód Indiany Jonesa; nie napisałem też kompendium pełnego szczegółów anatomicznych.

fragment książki

Na przełomie tysiącleci ukazała się cała gama książek paleoantropologicznych. Przyczyny są przynajmniej dwie. W latach 90. i 2000. nastąpił wysyp nowych znalezisk, związanych z wczesnymi dziejami człowieka współczesnego i jego przodkami, a co za tym idzie sformułowano szereg nowych hipotez, odrzucono lub wzmocniono stare. Pojawiły się też nowe pytania. Po drugie zaś, nieustannie temat ten jest poczytny wśród rzesz laików, również tych prywatnie zaciekle dyskutujących o ewolucji lub zżymających się na swoje „małpie pochodzenie”. Pokusimy się zatem o mały przegląd tych pozycji i wskazanie zarówno rewelacyjnych, tych wartych uwagi, jak i takich, które ze spokojem można pominąć w lekturze.

Prezentowana książka należy niewątpliwie do tych pierwszych. Autorem jest, co zdecydowanie warto podkreślić, aktywny, wybitny naukowiec, wykładowca Uniwersytetu Cambridge i dyrektor Duckworth Laboratory. Rzec by można ideał popularyzatora nauki, kto bowiem lepiej zaprezentuje najnowsze wyniki badań niż specjalista w dziedzinie. Brak konsultanta naukowego z powodzeniem rekompensuje w tym wypadku osoba tłumacza. Przedwcześnie zmarły Karol Sabath był wschodzącą gwiazdą polskiej paleontologii, człowiekiem ze wszech miar predestynowanym również do tłumaczenia takich tytułów.

Książka opatrzona obszerną bibliografią i rewelacyjnym słowniczkiem hominidów, na ponad 300 stronach prezentuje współczesny stan wiedzy paleoantropologicznej. Kto choć raz usiłował zmieścić na jednym wykładzie, albo nawet podczas serii wykładów dla laików taki temat, a przy okazji się w nim nie pogubić, nie zbanalizować go, ani nie zanudzić słuchaczy, ten od razu zrozumie, jaki wysiłek i poziom wiedzy merytorycznej wiązał się z napisaniem tak przejrzystej pracy. Książka jest znakomita.

Trzymamy w rękach ciągle aktualne (oryginał 1997) kompendium wiedzy o historii naszego gatunku. Znajdziemy tu z wyczuciem dobrane tematy głównych naukowych debat, a nawet ostrych sporów (czy i dlaczego człowiek jest owocem ewolucji), wyłożone prosto i jasno. Dowiemy się wielokrotnie nie tylko co i gdzie, ale też dlaczego (np. dlaczego człowiek jest wyjątkowy, czy najpierw pojawiła się dwunożność, czy inteligencja…), a to już wyższy poziom zaawansowania. Trzeba naprawdę dysponować ogromną wiedzą, żeby z taką swobodą zaprezentować niektóre z zagadnień. Foley po mistrzowsku odsłania obrosłe mitami teorie (czy ewolucja jest celowa i postępowa?), tłumaczy zawiłości ze zdumiewającą precyzją i zrozumiałością (co zapisane jest w naszych genach i ciele?) oraz stawia kluczowe i niezmiernie trudne pytania (np. kim jest człowiek?). Lektura jest warta nie tylko wypożyczenia, ale nawet kupienia książki – możemy ją przeczytać więcej niż raz, tylko z korzyścią dla siebie.

Cała seria BWM wydawnictwa PIW obfituje w tytuły warte czytania. Niestety zdarzają się i tu pozycje zupełnie nietrafione. Warto o serię dbać, żeby taka pozycja jak Foley nie „sąsiadowała” z gniotami.

Na koniec tego minicyklu o różnych aspektach ewolucji człowieka, zawsze będziemy odsyłać do innych omówień książek o podobnej tematyce, znajdujących się na tej stronie. Można zatem zobaczyć również na: K. Darwin – O pochodzeniu gatunków; R.M. Sapolsky – Małpie amory; J. Shreeve – Zagadka neandertalczyka; N. Etcoff – Przetrwają najpiękniejsi.