Psychologia sztuki

Autor: George Mather

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Tytuł oryginału: The psychology of art
  Tłumacz: Katarzyna Piszczek
  Wydawnictwo: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
  Data wydania: 2023
  ISBN: 9788383311678
  
• Wydanie: e-book
  Liczba stron: 182

Dlaczego czerpiemy przyjemność ze sztuki? Co skłania nas do tworzenia dzieł artystycznych? Czy nauka o mózgu może być przydatna w zrozumieniu naszego zamiłowania do sztuki?
Psychologia sztuki zapewnia eklektyczny wstęp do niezliczonych metod, dzięki którym psychologia może pomóc w pojmowaniu i docenieniu działalności twórczej. Odkrywając, w jaki sposób postrzegamy wszystko, co nas otacza, od koloru po ruch, prezentowana książka umożliwia przyjrzenie się tworzeniu sztuki jako formie ludzkiego zachowania, które czerpie z historii jako nieustannego źródła inspiracji, konfliktu i dyskusji. Ukazuje też, jak oszustwo, technologia reprodukcji i seksizm wpływają na naszą ocenę sztuki.

z opisu wydawcy

Psychologia sztuki to kolejna ciekawa pozycja Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego. Jest to książka raczej popularnonaukowa niż naukowa, a dotyka bardzo ciekawego tematu – sztuki na tle psychologii oraz neuropsychologii. Oczywiście nie jest to pierwsze opracowanie tego tematu, ale wydaje mi się, że jedno z niewielu zajmujących się zagadnieniem z innej strony, bardziej koncentrując się na artyście i samej sztuce jako wytworowi psychiki, niż na odbiorcy.

Autor zaznacza, że w celu zachowania zwięzłości jego książka będzie skupiać się na sztukach wizualnych (rysowaniu, malowaniu, rzeźbieniu i fotografowaniu) oraz na przykładach sztuki tworzonej w tradycji zachodniej w Europie i Amerykach. Plan narracji jest spójny i logiczny. Wpierw autor przywołuje wspólną historię sztuki i nauki, jak również wyłuszcza swoje rozumienie sztuki, jako punkt wyjścia do dalszych dywagacji. W rozdziale drugim koncentruje się na tym, aby odnaleźć punkty, które łączą mózg ze sztuką, oraz przedstawia najważniejsze spostrzeżenia, jakie nauka o mózgu oferuje na temat sztuki. W rozdziale trzecim próbuje odpowiedzieć na pytanie, dlaczego ludzie angażują się w sztukę z tak wielkim entuzjazmem. Co ciekawe, do znalezienia odpowiedzi na to pytanie posługuje się teorią ewolucji i selekcją naturalną. Istnieją dwie najczęstsze koncepcje sztuki, jako rezultatu ewolucji – albo wyewoluowała ona wskutek swej adaptacyjnej wartości jako „zabawa” lub poprzez swoją rolę w doborze płciowym*. Rozdziały czwarty i piąty koncentrują się na tym, w jaki sposób ludzie tworzą sztukę wizualną. Szósty w końcu przynosi próbę odpowiedzi na kluczowe pytanie estetyki: co czyni sztukę wielką?

Ważnym wątkiem w książce jest odkrycie naukowców, że ośrodek nagrody jest zaangażowany w nasze doświadczanie sztuki. Oznacza to, że oceny sztuki nie wyróżniają się na wysokiej płaszczyźnie intelektualnej na tle innych ocen, jak to było sugerowane przez tradycyjne filozoficzne podejścia do estetyki. Sztuka wywołuje podstawowe emocje, tak samo jak inne przyjemne czynności, w które angażują się ludzie. Dlatego też niezwykle pasjonujące będzie prześledzenie ścieżki, w jaki sposób sztuka stała się tak istotna dla ludzi, czymś więcej niż tylko rozrywką.

We wstępie napisałem, że książka koncentruje się na artyście, a nie odbiorcy, muszę jednak dla precyzji stwierdzić, że odbiorca też jest obecny jako przedmiot badania. W książce znajdujemy dosyć obszerny rozdział dotyczący tego, dlaczego nie tylko artyści, ale również odbiorcy angażują się w sztukę. W obu przypadkach wyjaśnienia mają swoje ugruntowanie w ewolucji. Jak również na przykład to, dlaczego dla odbiorcy niektóre dzieła mają większą wartość niż inne podobne. Bądź wręcz – dlaczego oryginał wzbudza większe emocje niż idealna kopia.

Książka nie wymaga wcześniejszej wiedzy specjalistycznej czytelnika, jest ona raczej pomyślana jako przyczynek albo też skrótowe podanie pewnych informacji, które mogą rozbudzić ciekawość odbiorcy. Gdzie jest to możliwe, autor unika terminologii technicznej, co wpływa na łatwość i płynność lektury. Jest napisana naprawdę przejrzyście i dostępnym językiem. A przy tym porusza ciekawą tematykę, jako że dosyć często w powszechnym rozumieniu sztuka i nauka znajdują się teraz na przeciwległych biegunach. Istnieje przekonanie, że sztuka jako produkt „ducha” jest niemierzalna (ale czy na pewno?), że nauka może sztukę sprofanować, obedrzeć z właściwej jej mistyki. Mimo to motywem przewodnim książki jest przekonanie, że zarówno artyści, jak i naukowcy, tworzyli i nadal tworzą nową wiedzę o świecie oraz naszym w nim miejscu. Co może zaskakiwać – ich odkrycia bywają zaskakująco często zbieżne. Książka jako wstęp do zagadnienia może być atrakcyjną pozycją. Dla osób, które chciałyby zagłębić się bardziej w temat, mogę polecić książkę Instynkt sztuki Denisa Duttona.

*więcej o doborze płciowym w książce Richarda Prunna Ewolucja piękna, której recenzję przeczytacie tutaj: link do strony z recenzją.