Autor: Anna Świderkówna
-
Tłumaczenie: –
Tytuł oryginału: –
Seria/cykl wydawniczy: Dzieła wybrane
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN
Data wydania: 2008
ISBN 9788301156282 -
Wydanie: papierowe
Oprawa: miękka
Liczba stron: 406
Był to Egipt mówiący po grecku i żyjący na grecki sposób. […] Przeszło trzy wieki wcześniej […] przyszły nad Nil macedońskie i greckie wojska Aleksandra Wielkiego. A choć ogromne imperium młodego zdobywcy rozpadło się wkrótce po jego śmierci, Grecy i Macedończycy w Egipcie już pozostali. Zhellenizowani przybysze osiedlający się licznie w monarchii Ptolemeuszów byli Hellenami, bez względu na to, skąd przybywali. […] Zawierali tu małżeństwa ze swoimi egipskimi sąsiadami, z którymi przecież i tak stykali się na każdym kroku, w świątyni i na polu, na rynku i w biurze pisarza wiejskiego. Egipcjanie, przynajmniej ci bogatsi i ambitniejsi, przejmowali od nich greckie zwyczaje. […] Wszystko to jednak nie sięgało nazbyt głęboko. Milionowe rzesze chłopskie pozostały do końca niemal nietknięte hellenizacją. A osiadli po wsiach Grecy ulegali niekiedy z zadziwiającą łatwością potężnemu wpływowi środowiska egipskiego […]. Dwa światy żyły obok siebie nad Nilem […]. fragment książki
Papirologia czyli nauka zajmująca się badaniem antycznych rękopisów, nie jest nauką popularną. Specjalistów, którzy potrafią przywrócić światu zapomniane litery i słowa jest bardzo niewielu. Umiejętności te nie ograniczają się tylko do znajomości nieużywanych już języków: greckiego (starożytnego), egipskiego, koptyjskiego czy łacińskiego. Papirolog musi także analizować i interpretować odczytywane teksty, przekładając uzyskiwane z nich, często szczątkowe informacje, na czytelne dla innych, elementy starożytnej układanki. Polscy badacze tej specjalności są gronem tak nielicznym, że niedługo sami mogą stać się „zjawiskiem podlegającym specjalnej ochronie”. Tym bardziej docenić trzeba dorobek popularyzatorski, nieżyjącej już niestety, Anny Świderkówny. Kilkanaście książek warszawianki, powstańczej sanitariuszki a później wybitnej badaczki papirusów oraz znawczyni historii starożytnej i filologii klasycznej, to nieoceniony zbiór obrazów świata doby antyku.
Wznowiona w 2008 roku książka, wydana po raz pierwszy w latach 80-tych XX wieku, jest poświęcona, pisanym w języku greckim, papirusom odkrytym na terenie Egiptu. Język grecki był używany w Egipcie od czasów Aleksandra Wielkiego do podboju arabskiego w VII wieku n.e. Przez prawie 1000 lat powstała ogromna ilość zapisów, dzięki którym jesteśmy w stanie poznać życie codzienne greckojęzycznych mieszkańców kraju nad Nilem. Autorka otwiera przed nami świat antyku, z niezwykłą dokładnością opisywany tak w oficjalnych dokumentach jak i w prywatnych listach. Wyłania się z nich obraz fascynująco ludzki, bliski codziennym sprawom i problemom ludzi, pochodzących z różnych grup społecznych. Dowiadujemy się więc z nich jak wyglądało życie rodzinne, jak zawierano małżeńskie kontrakty i jak przeżywano domowe spory i familijne skandale. Oglądamy życie w miastach i w świątyniach – szczególnie ciekawych w czasie gdy następowały wielokrotne zmiany religijne, jedne kulty zastępowały inne lub mieszały się z nimi przyjmując zupełnie nowe oblicza. Śledzimy poczynania nauczycieli i uczniów oraz rzemieślników, mozolnie budujących swoją gospodarczą pozycję. Jakże często ich zmagania z urzędami i przepisami przypominają nam dzisiejszą gehennę przedsiębiorców. Z odczytanych papirusów i tabliczek dowiadujemy się także jak wyglądał los żołnierzy, stróżów prawa i sędziów a nawet przestępców. Najbardziej osobiste sprawy opisywane przez Egipcjan, autorka omawia w ostatnim rozdziale poświęconym korespondencji prywatnej. Całość uzupełnia niewielki dodatek, poświęcony miarom czasu i wartości, bardzo przydatny w zrozumieniu niektórych, pojawiających się w tekście, przekazów historycznych.
Informacje, które docierają do nas sprzed wieków, za pośrednictwem papirusów, są niekompletne, często trudne do jednoznacznej interpretacji. Dlatego dla wielu badaczy nie stanowią cennego źródła wiedzy, ponieważ ich przekaz rzeczywiście jest niedoskonały. Odnosi się on do bardzo indywidualnych i jednostkowych przeżyć, zbyt szczegółowych by na ich podstawie tworzyć uogólnienia i syntezy. Jednak dla kogoś kto chce spojrzeć na przeszłość oczami jej uczestników, nie ma lepszego wehikułu czasu. To właśnie doświadczenia zwykłych ludzi, ich codzienne zmagania, niepowodzenia i sukcesy, zbliżają nas do prawdy o odległych czasach i ich, najczęściej anonimowych, bohaterach.
Książki Anny Świderkówny nigdy nas nie zawiodły. Pisane z perspektywy wytrawnego naukowca, ale jednocześnie kobiety zafascynowanej życiem ludzi antyku, niezmiennie przyciągają czytelników barwnością języka, który tak bardzo działa na wyobraźnię, że wystarczy zamknąć oczy by przenieść się na egipskie pustynie i place antycznych miast. Jest to doskonała lektura zarówno dla młodego odkrywcy, poszukującego podstawowej wiedzy o Egipcie w okresie ptolemejskim. Choć publikacja ta ma już swoje lata nadal, nie straciła wiele ze swej aktualności (oczywiście badania archeologiczne i papirologiczne, również polskie, ciągle dostarczają nam nowych danych) i może także z powodzeniem służyć bardziej doświadczonemu czytelnikowi. Pozostaje tylko żałować, że twórczość Anny Świderkówny jest już rozdziałem bezpowrotnie zakończonym…
