Autor: Hanoch Gutfreund i Jürgen Renn
-
Tłumaczenie: Tomasz Lanczewski
Tytuł oryginalny: EINSTEIN ON EINSTEIN: AUTOBIOGRAPHICAL AND SCIENTIFIC REFLECTIONS
Wydawnictwo: Copernicus Center Press
Data wydania: 2022-03-24
ISBN: 9788378866275, 9788378866282 (ebook) -
Wydanie: papierowe, ebook (epub, mobi, pdf)
Oprawa: twarda
Liczba stron: 352
Jest rok 1946. Za biurkiem, w domu, jakich setki w Princeton, zasiada twórca największej rewolucji naukowej XX wieku. Na czterdziestu pięciu stronach opisuje swoje życie, od zachwytów dzieciństwa do ostatecznych pytań starzejącego się naukowca. Tworzy coś, co nazwie swoim własnym nekrologiem — a my musimy nazwać jednym z najcenniejszych dokumentów nauki.
Sześćdziesięciosiedmioletni Albert Einstein nie pała entuzjazmem do autobiografii. Uważa, że „zazwyczaj są owocem narcyzmu i negatywnych uczuć wobec innych”. W rezultacie powstaje autobiografia intelektualna intensywna w treści, ale niejako zaszyfrowana. Hanoch Gutfreund i Jürgen Renn, wytrawni znawcy Einsteina, mają jednak klucz i otwierają drzwi na oścież. Udowadniają, że wielkich myślicieli należy czasem szukać na wydziałach innych niż filozoficzny.
Patronat medialny
od wydawnictwa
Albert Einstein, czyli kto? Pytanie wydaje się głupie, bo gdy zadamy je nastolatkowi, to odpowie nam, że genialny fizyk. Czy tylko poprzez fizykę należy definiować tę wielką postać w historii nauki? Nie, ale tę wiedzę mam dopiero po przeczytaniu publikacji Einstein o Einsteinie. Zapiski autobiograficzne i naukowe wydanej przez Copernicus Center Press. Autorami pracy są Hanoch Gutfreund i Jürgen Renn – naukowcy pracujący w dwóch dość odległych miejscach na świecie, ale z przyczyn zawodowych związani z tą wybitną osobą. Pierwszy z nich jest fizykiem i dyrektorem Centrum Einsteina na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie, a drugi dyrektorem Instytutu Historii Nauki im. Maxa Plancka w Berlinie oraz filozofem i fizykiem zarazem.
Już tytuł wydaje się zastanawiający, bo sugeruje, że książka jest złożona głównie z zacytowanych wypowiedzi geniusza. Tak jednak nie jest i można to stwierdzenie potraktować jako drobny zarzut. Zapisków sensu stricto jest mało w stosunku do komentarzy i opisów oraz różnych wyjaśnień przygotowanych przez autorów pracy. Wszystkie dodatkowe informacje są jednak poparte bogatą literaturą, której wykaz można znaleźć na końcu publikacji. I to pozytywnie zaskakuje w książce przeznaczonej dla szerszego grona odbiorców. Bezsprzecznie autorzy korzystali z listów oraz innych wypowiedzi Einsteina i może dlatego wybrano taki, a nie inny tytuł, ale tworząc narrację niejednokrotnie wyrażali swoje opinie – tłumaczyli mistrza, „wchodzili w jego buty”, dzięki czemu tekst jest niezwykle płynny jak na tak trudny temat. Jednak chyba pokusiłabym się o zmianę tytułu i podtytułu np. na Zapiski autobiograficzne i naukowe Einsteina wraz komentarzem (jeżeli chcielibyśmy podkreślić rolę wypowiedzi Einsteina) lub Einstein mniej znany. W opinii środowiska naukowego i w świetle własnych zapisków.
Zgadzam się z wyborem motta do książki, w którym pojawiają się słowa Einsteina:
Samo sedno egzystencji człowieka takiego jak ja sprowadza się bowiem do właśnie do tego, co myśli i jak myśli, a nie do tego, jak się zachowuje bądź radzi sobie w życiu.
W tym zdaniu można dostrzec filozofa, choć to nie jedyna złota myśl, którą można wyłowić podczas uważnej lektury. Einstein ciekawie wyjaśnia czym jest, a czym jeszcze nie jest myślenie i celowo tego nie przytoczę, odsyłam do lektury.
Publikacja to około 300 stron, jeżeli nie liczyć aparatu bibliograficznego (bardzo dobrze przygotowanego), i dzieli się na sześć części, z których pierwszą, trzecią, czwartą i piątą mogę polecić każdemu, a drugą i szóstą raczej osobom zafascynowanym fizyką. Właściwie każdą z nich można czytać osobno (a to duża zaleta), może z wyjątkiem drugiej i szóstej części właśnie, ponieważ bez komentarza (cz. II) trudno zrozumieć zapiski Einsteina (cz. VI). Absolutnie nie wolno omijać wstępu do wydania polskiego, bo tak dobrze napisanego dawno nie czytałam. Traktuje on o szczególnych relacjach Einsteina z polskimi uczonymi. Podobne zdanie mam o wprowadzeniu, a szczególnie o opisie Biblioteki Żyjących Filozofów oraz o Einsteinie i jego krytykach (cz. III), bo są napisane w sposób najbardziej interesujący i tak przystępny, jak to chyba tylko było możliwe. Zapiski geniusza nie są proste i dopiero po ich zgłębieniu zrozumiałam, dlaczego komentarz do nich jest trudną lekturą. Doceniam pracę wykonaną przez autorów, ale też przygotowuję czytelnika, żeby się nie zrażał. Nie wyznaję zasady, żeby odkładać książkę, jeżeli początek mi się nie spodoba. Nie lubię pobieżnie oceniać i polecam takie podejście do lektury, szczególnie tej bardziej wymagającej.
Einstein o Einsteinie to nie tylko tekst. W książce pojawiają się ramki z wyjaśnieniami i nieliczne, ale estetyczne rysunki przedstawiające genialnego fizyka. Podobnie jak okładka, nadają publikacji lekkości i nowoczesności. Układ książki jest prosty i logiczny, a redakcji, korekcie i tłumaczowi trudno zarzucić cokolwiek. Tekst jest czytelny, bo font i marginesy są dobrze dobrane, a papier na szczęście nie jest śnieżnobiały, co znacznie ułatwia lekturę.
Nie żałuję, że poświęciłam dużo czasu na tę publikację, choć musiałam zwalniać tempo i wczytywać się w wyjaśnienia pojęć z zakresu fizyki lub bardziej skomplikowanych teorii. Odkładałam książkę, gdy jej fragment wydawał mi się zbyt trudny i wracałam do niej kolejnego dnia. Z całą pewnością nie polecam tej publikacji na wakacyjny wypad ani jako lekturę do tramwaju czy pociągu, bo trzeba się przy niej bardzo mocno skoncentrować zwłaszcza wtedy, gdy nie posiadamy rozległej wiedzy z zakresu fizyki. Będzie to natomiast bardzo dobry wybór dla osób, które szukają ambitnej literatury z zakresu historii nauki na jesienne wieczory przy herbacie oraz dla tych, którzy chcą poznać trochę inną stronę genialnego fizyka – tę filozoficzną choć nadal mocno zanurzoną w naukach ścisłych. To w mojej opinii pozycja obowiązkowa dla osób zainteresowanych życiem Alberta Einsteina, bo pozwala lepiej zrozumieć jego geniusz i współczesne mu środowisko naukowe.
