Drugi dar Nilu, czyli o mnichach i klasztorach w późnoantycznym Egipcie

Autor: Ewa Wipszycka 

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Wydawnictwo: Tyniec wydawnictwo Benedyktynów
  Data wydania: 2014
  ISBN: 978-83-242-3642-8
  

• Wydanie: papierowe
  Oprawa: miękka
  Liczba stron: 274

 Herodot stwierdził kiedyś, opisując mechanizmy wylewu Nilu, że Egipt jest darem tej świętej rzeki. Znad Nilu pochodzi jeszcze jedna forma życia, która w głęboki sposób zaważyła nad kształtem obecnego świata. Mamy na myśli życie mnisze, ów drugi, obok samego Egiptu, dar Nilu. Święta Rzeka zawsze powracała spokojnie do swego koryta. Monastycyzm okazał się jednak siłą o wiele większą i nie mniej żywotną: wylewając się poza Egipt dotarł na krańce ówczesnego świata, a z czasem, gdy sam świat się powiększył, dotarł także na jego nowe obszary. O żywotności egipskich ideałów świadczy przede wszystkim różnorodność ich interpretacji, popularność, która przez wieki nie słabła, ale na przekór różnym zawirowaniom historii nasilała się i żyła własnym życiem. Nie zmienia to jednak faktu, że kolejni reformatorzy wracali do Egiptu, który, o dziwo!, był dla nich niczym Ziemia Obiecana…

Książka profesor Ewy Wipszyckiej jest obecnie najbardziej kompetentnym polskim wprowadzeniem do studium nad mnichami egipskimi doby późnego antyku  z opisu wydawcy

Profesor Ewa Wipszycka jest jednym z największych autorytetów dotyczących historii starożytnego monastycyzmu na świecie. Przeciwieństwie do większości badaczy kościoła rozpoczęła swoją karierę od prac dotyczących tkactwa w Egipcie. To dało autorce olbrzymią przewagę nad badaczami, którzy naiwnie traktowali źródła poświęcone życiu we wspólnotach monastycznych i nie zwracali uwagę na absurdy spotykane w źródłach. To pozwoliło autorce lepiej i dogłębniej patrzeć na ruch monastyczny.

Książka wyrosła ze studiów, które były publikowane w ostatnich kilkunastu latach. Przy czym nie można ją sprowadzać do zgromadzenia mniej lub bardziej dostępnych studiów. Po pierwsze zostały one poprawione i uzupełnione. W tym miejscu trzeba przypomnieć, że baza źródłowa dla starożytnego Egiptu ciągle się powiększa, odnalezione bywają nowe rękopisy, dokumenty na papirusie, ostrakony, źródła archeologiczne. Po drugie te studia tworzą całość dotyczącą życia mnichów w Egipcie. Pierwszy rozdział pracy stanowi wprowadzenie do Egiptu chrześcijańskiego, dotyczy zarówno jego warunków geograficznych, jak i powstania pisma koptyjskiego, egipskiego monastycyzmu, czy podboju arabskiego. Kolejne teksty dotyczą najważniejszych tekstów monastycznych: Żywotu Antoniego Atanazego, Historia monachorum in Aegypto, Historia Lausiaca, dzieł Jana Kasjana, apoftegmatów, dossier pachomiańskiego i Szenute. Następne teksty dotyczą krytyki źródeł: jak ma się rzeczywistość literacka do rzeczywistości rzeczywistej, wartości papirusów, oraz źródeł archeologicznych. Kolejne dotyczą naszkicowania wizerunku mnicha: w jaki sposób zostawano mnichami, pochodzeniem społecznym, piśmiennością, porządku świata monastycznego, ruchliwości mnichów, ascetyzmowi kobiecemu, obecności członków kleru w ośrodkach monastycznych, zagrożeń, jakie były związane z udaniem się na pustynie, oraz mniszej gospodarki. Dzięki temu możemy się dowiedzieć, jak wyglądała zasoby wspólnot monastycznych, kwestia uprawy ziemi, rzemiosło we wspólnotach monastycznych, relacje ekonomiczne mnichów ze światem. Dwa ostatnie teksty dotyczą życia codziennego mnichów w Cele, oraz liczebności poszczególnych wspólnot mnichów.

Książka stanowi bardzo kompletną syntezę zjawiska monastycyzmu w Egipcie od późnego cesarstwa rzymskiego po podbój arabski. Jest to nie tylko najlepsza w Polsce synteza dotycząca tego zjawiska na świecie, ale też w literaturze światowej. Autorka wykorzystuje bardzo różnorodne źródła: tak literackie jak dokumenty, oraz archeologiczne. Praca jest nie tylko bardzo nowatorska, kompletna, ale też bardzo ładnie napisana i dobrze się ją czyta.