Autor: Johannes Kromayer, Georg Veith
-
Tłumaczenie: Małgorzata Chmielarz
Przygotowanie map: Paweł Grysztar
Tytuł oryginału: Schlachten-Atlas zur antiken Kriegesgeschichte
Wydawnictwo: Napoleon V
Data wydania: 2014
ISBN 978-83-7889-324-0
-
Wydanie: papierowe
Oprawa: twarda
Liczba stron: 149 + plansze z mapami
Spośród klasycznych, niemieckich dzieł z obszaru historii wojskowości atlas bitew starożytnych Johannesa Kromayera, stworzony we współpracy z Georgem Veithem jest publikacją wyjątkową. Kolejne tomy, będące zarówno syntezą na temat wojskowości antycznej, poczynając od wojen perskich, a kończąc na schyłku Republiki Rzymskiej, jak i graficzną jej ilustracją połączoną z dociekaniami terenowymi oraz przedstawieniem różnych hipotez oraz kontrowersji na temat poszczególnych kampanii i batalii zapewne nieprędko doczekają się opracowania, które by je zastąpiło. Stąd, mimo upływu niemal stulecia, oddajemy do rąk czytelników tę znakomitą pozycję w języku polskim.fragment opisu wydawcy
Gdyby ktokolwiek powiedział mi przed laty, że na polskim rynku wydawniczym ukaże się jakiekolwiek dzieło Johannesa Kromayera i Georga Veitha, to uznałbym go za fantastę, a w najlepszym przypadku za niepoprawnego optymistę. Tymczasem marzenia stają się rzeczywistością i w 2014 r. do księgarń trafił Atlas bitew do historii wojskowości starożytnej. Rzadko zdarza się, aby jakakolwiek książka wywołała tak znaczne poruszenie wśród osób zajmujących się tym tematem, i słusznie, gdyż jest to projekt iście pomnikowy – komu w dzisiejszych czasach chciałoby się jeździć po świecie i badać topografię antycznych pól bitewnych bez wykorzystania komputerów, zdjęć satelitarnych itd.? Zapewne nie znalazłby się chętny, ale również dlatego, że ktoś uczynił to już wcześniej – i to jak!
Atlas zawiera mapy przedstawiające przebieg najważniejszych (zdaniem autorów) bitew i kampanii, poczynając od bitwy pod Maratonem stoczonej w 490 r. przed Chr., na starciu pod Adrianopolem (378 r. po Chr.) kończąc. Praca nad atlasem nie została ukończona z uwagi na śmierć Veitha podczas wizytowania pola bitwy pod Zelą (47 r. przed Chr.), kiedy to został zamordowany przez miejscowych górali. Dramat historii polega niekiedy na tym, że kilku miejscowych opryszków pozbawia życia człowieka, którego wkład w rozwój nauki nie zostanie zrównoważony przez ich potomków do setnego pokolenia, o ile w ogóle. Ostatecznie pomiędzy 1922 a 1929 r. ukazało się 29 spośród planowanych 34 zeszytów składających się na atlas. W jednolitej formie nikt ich jeszcze nie opublikował, więc tym większe brawa należą się wydawcy, którego determinacja doprowadziła do zgromadzenia wszystkich arkuszy, przetłumaczenia ich i przedstawienia w tej formie polskim czytelnikom. Dostrzegając wagę zrealizowanego przedsięwzięcia, NapoleonV pokusił się także o opracowanie anglojęzycznej wersji pracy, która jako The Atlas of Ancient Battlefields trafiła do sprzedaży w 2016 r. Spośród książek dotyczących antycznych militariów, które ukazały się w naszym kraju w ciągu ostatnich kilku lat trudno wskazać ważniejszą od recenzowanej. Tym bardziej cieszy oko piękna forma wydania i kredowy papier, na którym wydrukowane zostały mapy. Nawet z kolekcjonerskiego punktu widzenia warto mieć ten atlas w swoich zbiorach.
Mapy cechują się bardzo wysoką jakością wykonania – w odniesieniu do dziejów antycznej wojskowości nie spotkałem się z równie dobrym poziomem. Wynika to oczywiście z okoliczności, że ich autorami byli kartografowie wojskowi, a i brak komputerów również zaważył na elegancji stylu kreślarskiego. Każda bitwa/kampania została pokrótce scharakteryzowana, aby czytelnik mógł się zapoznać z wprowadzeniem ułatwiającym studiowanie map. Jeśli chodzi o Kromayera i Veitha, to takie wprowadzenia, pomimo ograniczonej objętości, mają więcej wartości niż całe opasłe tomiszcza pisane obecnie. O znaczeniu pracy obu autorów najlepiej świadczy okoliczność, że zaproponowane przez nich lokalizacje bitew po dziś dzień są akceptowane przez historyków, a jeśli dokonuje się w tym względzie korekt, to zawsze najpierw prezentuje się przedstawioną przez nich interpretację. Taki status w obrębie środowiska badaczy antycznej wojskowości udało się osiągnąć jedynie Hansowi Delbrückowi, dzięki któremu taka tematyka jest dziś w ogóle analizowana w ramach odrębnej specjalizacji.
Siłą rzeczy atlas nie obejmuje wszystkich starć stoczonych w starożytności, a nieustający postęp badań archeologicznych dostarczył nam nowych danych, związanych m.in. z przesuwaniem się koryt rzek. W tym kontekście utrzymanie w mocy większości interpretacji przedstawionych przez Kromayera i Veitha niedwuznacznie świadczy o ich wybitności. Tylko jeden obszar został uprzednio zdominowany przez innego badacza, którego ustalenia obaj autorzy w zdecydowanej większości zaakceptowali – mowa o Adolfie Schultenie i Półwyspie Iberyjskim.
Rzadko kiedy zdarza się, że o jakiejś pracy można wypowiadać się w samych superlatywach. Atlas bitew do historii wojskowości starożytnej zalicza się do tej kategorii w całej rozciągłości. Doszło w jego przypadku do połączenia wszystkich elementów, na które zwraca się uwagę w przypadku tego typu wydawnictw: czytelności przedrukowanych map, dobrego tłumaczenia, odpowiedniego papieru itp. Wielu czytelników jest zafiksowanych na nowościach, przez co nie zauważają, że gro problemów zostało rozwiązanych dawno temu, a dorobek takich postaci jak Delbrück, Schulten, Kromayer i Veith umożliwił kontynuatorom pogłębianie przedstawionych przez nich wniosków w iście komfortowych warunkach. Nie są to „starocie”, lecz „klasyka”, bez znajomości której ani rusz. Jako badacz antyku bardzo się cieszę, że właściciel wydawnictwa zrozumiał tę zależność i zdecydował się na wydanie wielu prac bliskich mojemu sercu. W połączeniu z Historią wojskowości Greków i Rzymian (t. I-III), Atlas bitew do historii wojskowości starożytnej nie tylko pozwala zrozumieć wiele meandrów ówczesnej wojskowości, ale także przetrwać pamięci o wielkich prekursorach, których nazwiska często nie mówią już czytelnikom zbyt wiele. Jakże niesłusznie!
